Ποιά ελευθερία; Πόση ελευθερία;

Θέλω να ρωτήσω –υπάρχει κανείς που γνωρίζει άλλη Ελευθερία εκτός από την Αρβανιτάκη; Ξέρεις, εννοώ εκείνη την ελευθερία που υπάρχει ως έννοια και για χάρη της, πολλοί πιάστηκαν κορόιδα. Και άλλοι σκοτώθηκαν, άλλοι μπήκαν φυλακή, άλλοι έγιναν μεγαλοστελέχη σε διαφημιστικές και Υπουργεία. Και οι τελευταίοι ήταν εξίσου κορόιδα γιατί –ενώ οι προηγούμενοι πιάστηκαν μαλάκες, αυτοί κοροϊδεύουν τον εαυτό τους σε πενθήμερη βάση.
Διαβάζω πάλι για αυτή την ελευθερία που υπάρχει στον χώρο των blogs και πρέπει, λέει, όλοι να φροντίζουν ώστε να μην εξαφανιστεί –γιατί η ελευθερία είναι χειρότερη από γκόμενα –λίγο να μην προσέξεις σου πηδιέται με τον πρώτο τυχόντα και μετά άντε να σου ξανακάτσει. Και τα blogs είναι, λέει, μια μικρογραφία της κοινωνίας (μια ανορθογραφία της κοινωνίας –λέω εγώ), οπότε μιλάμε για «κοινωνική ελευθερία».
Αλλά τι είναι αυτό;
«Ελευθερία είναι να κάνεις ότι γουστάρεις». Λάθος –αυτό δεν είναι ελευθερία. Αυτό είναι υποδούλωση στον δυνατότερο. Γιατί όταν τα δικά μου γούστα βγαίνουν στον κοινό χώρο –μπορεί να συγκρουστούν με τα δικά σου.
«Η ελευθερία μου αρχίζει εκεί που τελειώνει η ελευθερία του άλλου». Αισχρή μαλακία! Δεν είμαστε απομονωμένοι που ζούμε στα κουτάκια μας. Συμβιώνουμε σε έναν κοινό χώρο και φτιάχνουμε (από κοινού αλλά όχι από μόνοι μας) τους όρους συμβίωσης.
Εγώ λέω πως «η ελευθερία μου αρχίζει εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου» και για την ακρίβεια δεν το λέω εγώ –«διαβασμένο το ΄χω μουστάκια». Και λέω ακόμα πως ελευθερία είναι η εξασφάλιση της δυνατότητας έκφρασης και δράσης προκειμένου να κατευθυνθείς προς την ατομική ολοκλήρωση, μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής συμβίωσης. Είδες τι ωραία που χώνω την κοινωνία στο όλο θέμα; Γιατί η κοινωνία είναι αυτή που θα σου «εξασφαλίσει» και η «ατομική ολοκλήρωση» θα γίνει στα πλαίσια των κοινωνικών δομών –όχι στην κορυφή κανενός βουνού απ΄όπου θα μιλάς με τον θεό σου. Άσε που «κατευθυνόμενος προς την ατομική ολοκλήρωση» βελτιώνεις την κοινωνία στην οποία ζεις. Απλά πράγματα, «αλληλένδετα» που λέει και η Ελεονόρα Μελέτη.
Γράφω παραπάνω για «έκφραση» και «δράση» και θέλω να ρωτήσω –υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ τους; Η έκφραση είναι μια νοητική διεργασία που εξωτερικεύεται μέσω κάποιας δραστηριοποίησης. Σκέφτομαι και γράφω, σκέφτομαι και μιλάω, σκέφτομαι και κατεβαίνω στη διαδήλωση, σκέφτομαι και πλακώνω στο ξύλο κάποιον ενοχλητικό. Υπάρχει περίπτωση, άλλα να σκέφτομαι και αλλιώς να πράττω; Σαφέστατα και υπάρχει. Μόνο που τότε δεν είμαι ελεύθερος. Και δεν βαδίζω προς καμιά ολοκλήρωση. Να τα κάνω πιο λιανά –όπως θα έλεγε κι ο Γιώργος Λιανός.
Παράδειγμα 1ο: Πιστεύω πως ο κόσμος είναι σκατά κι αυτό πρέπει ν΄αλλάξει. Το πρώτο στάδιο μιας «απελευθερωτικής» διαδικασίας θα αφορούσε, στη συγκεκριμένη περίπτωση, την έκφραση των απόψεών μου σχετικά με το θέμα ή/και τη συμφωνία μου με παρόμοιες απόψεις και το δεύτερο στάδιο θα αφορούσε την δραστηριοποίησή μου σε ενέργειες που αποσκοπούν στην αλλαγή των κακώς κειμένων. Στον χώρο των blogs, η πλειοψηφία των ατόμων εκφράζει τις απόψεις της σχετικά με τα κακώς κείμενα, αλλά μονάχα μια μικρή (έως και ελάχιστη) μειοψηφία προχωράει στην δραστηριοποίηση. Αυτό λέγεται έλλειψη ελευθερίας και αποτελεί κυρίαρχο φαινόμενο στον συγκεκριμένο χώρο. Κι αν μου πεις πως είναι πολλοί αυτοί που αντιδρούν γραπτά, όχι γιατί πιστεύουν πως ο κόσμος είναι χάλια –αλλά επειδή αυτό είναι της μόδας, θα σου απαντήσω πως κι αυτό, έλλειψη ελευθερίας λέγεται.
Παράδειγμα 2ο: Θεωρώ πως με ενοχλούν κάποιοι άνθρωποι και τους βρίζω ανελέητα, θέλω να αποκαλύψω την ξεφτίλα τους στον πάσα έναν –μη σου πω ότι θα τους πλάκωνα στο ξύλο αν τους είχα μπροστά μου. Σένιο σε βρίσκω, που θα έλεγε κι ο Ξενοφώντας Ζολώτας. Όμως δεν είπαμε πως «η ελευθερία μου αρχίζει, εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου»; Μαζί δεν την φτιάχνετε αυτή την καριόλα την ελευθερία, μαζί δεν την οριοθετείτε; Ας πούμε ότι η ελευθερία είναι μια οικοδομή –σαν αυτή που μου σπάει τ΄αρχίδια, ένα μήνα τώρα, πίσω από το σπίτι μου. Νομίζεις πως ο άλλος θα καταλάβει κάτι αν τσιρίζεις «είσαι γαμημένο τραβέλι, ελεεινός καραγκιόζης, γαμημένος ψεύτης -γι΄αυτό θα σου σπάσω τα παΐδια» και εννοείς πως ο τοίχος χρειάζεται σοβάτισμα και όχι ξεκαλούπωμα; Συζήτα για να τον πείσεις ή να πειστείς –έτσι μόνο δουλεύει το πράγμα. Κι αν ο άλλος είναι τόσο σκάρτος που δεν υπάρχει περίπτωση να βγει άκρη από τη συζήτηση; Ε, τότε πήγαινε βρες τον και πλακωθείτε στο ξύλο ή απομόνωσέ τον αδιαφορώντας. Ότι από τα δυο θεωρείς πιο λειτουργικό να το κάνεις. Γιατί αλλιώς ανήκεις στο παράδειγμα 1 και είσαι ένας παπάρας που κοροϊδεύει τους γύρω του -(ίσως) και τον εαυτό του. Σαν τα μεγαλοστελέχη που λέει ο πρόλογος ή σαν τους κλανιάρηδες γέρους των ΚΑΠΗ που λέω εγώ.
Πάω για λίγο στο πιο πάνω κομμάτι και τσιμπάω αυτό που λέγεται «ατομική ολοκλήρωση» -νάτο, το έφερα. Καταλαβαίνεις τι θα πεις «ολοκλήρωσή» έτσι; Όχι αυτό που κάνεις στο σεξ (αυτό λέγεται «εκτόνωση») –αλλά αυτό που θέλεις να είσαι, σε σχέση με αυτό που είσαι. Ξεκινάς τη ζωή σου χωρίς ικανότητες (διάβαζε δεξιότητες) και χωρίς τη δύναμη να επηρεάσεις τα γεγονότα, να τα οδηγήσεις εκεί που θέλεις. Στην πορεία, αποκτάς τις ικανότητες και παίρνεις αποφάσεις σχετικά με τη ζωή σου. Αν όλα αυτά σε ωθούν προς την εκπλήρωση των στόχων σου –βρίσκεσαι στην «Ολοκλήρωση στριτ». Αν οι ικανότητες και οι αποφάσεις σου, σε ωθούν οπουδήποτε αλλού –θα στουκάρεις και θα ψάχνεις φαναρτζίδικο. Μα θα πεις –ότι αποφασίζω γίνεται; Ότι ικανότητα θέλω -αναπτύσσω; Όχι, γι΄αυτό και υπάρχει έλλειμμα ελευθερίας. Όχι, γι΄αυτό και ο σκοπός σου πρέπει να είναι η μεγιστοποίηση της κοινωνικής ελευθερίας. Ολοκληρώθηκε η άποψή μου;
Γιατί θέλω να περάσω λίγο από το ντουλαπάκι της «ατομικότητας». Τι είναι αυτό; Ατομικότητα είναι η ιδιότητα που διαθέτει το κάθε άτομο και τον προσδιορίζει σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Εγώ, είμαι αυτός που δηλώνω –ένα (εικονικό ή πραγματικό –λίγη σημασία έχει) όνομα. Με απόψεις, τις οποίες επίσης δηλώνω και με εκπροσωπούν. Και επειδή με εκπροσωπούν είναι οι δικές μου, πραγματικές απόψεις. Αν δεν συμβαίνει αυτό δεν είμαι ελεύθερος –το γράφει και στο παράδειγμα 1, εντάξει; Και εγώ είμαι υπεύθυνος για τις απόψεις μου –θέλει παραπάνω εξηγήσεις αυτό; Αν πω ότι «γαμιέται ο Ψωμιάδης», μπορεί αυτός ο κύριος να έρθει και να μου κοπανήσει κάποια μήνυση. Αν πω ότι «ο Ευ-άγγελος είναι μεγάλο αρχίδι», μπορεί αυτός να έρθει να με γαμήσει στο ξύλο (αποδεικνύοντας του λόγου μου το αληθές). Θέλεις να συζητήσουμε αν θα έχουν δίκιο ή άδικο αυτοί που θα απαντήσουν με τους παραπάνω τρόπους στο βρισίδι μου; Για να το δούμε:
1.Ας πάρουμε τον κοσμαγάπητο Ψωμιάδη. Γιατί τον βρίζω; Δες λίγο το παράδειγμα 2. Τον βρίζω επειδή τον θεωρώ συμμέτοχο στην οριοθέτηση της ελευθερίας μου; Ε, τότε κάνω λάθος –γιατί με το βρισίδι δεν θα καταλάβει τη θέση μου. Μήπως τον βρίζω γιατί τον θεωρώ αθεράπευτα σκάρτο; Ε τότε έχει δίκιο που μου κάνει μήνυση, αλλιώς, τι σκατά σκάρτος θα ήταν; Αλλά εγώ, βρίζοντάς τον, πέφτω στο παράδειγμα 1 –του ατόμου που στερείται ελευθερίας και δεν κάνει τίποτα για να την αποκτήσει.
2.Ας πάρουμε τον λαομίσητο Ευ-άγγελο. Εγώ, βρίζοντας τον μπαίνω με χαρά στις κατηγορίες που περιέγραψα πιο πάνω. Αυτός πάλι –πλακώνοντάς με στο ξύλο κάνει κάτι που τον βοηθάει να περιορίσει το προσωπικό του έλλειμμα ελευθερίας –εφόσον με θεωρεί τόσο σκάρτο που δεν μπορεί να συνεννοηθεί μαζί μου αλλιώς.
Τι κοινό υπάρχει σε όλη την προηγούμενη παράγραφο; Εγώ. Ο φορέας των απόψεων και ο υπεύθυνος γι΄αυτές απέναντι στους άλλους. Κι αν εγώ δεν υπάρχω; Αν δεν έχω στοιχεία, δεν είμαι «πρόσωπο»; Αν είμαι σήμερα εγώ-εδώ και αύριο εσύ-αλλού, ακυρώνομαι από την ανυπαρξία μου. Μια άποψη έχει αξία αν εκφέρεται από κάποιο πρόσωπο (ή «πρόσωπο»). Αλλιώς είναι μια σκέτη πορδή με τον αέρα κόντρα. Ή, ακόμα χειρότερα, μια κραυγή που προέρχεται από τον απρόσωπο όχλο. Και σε όλες τις ιστορικές περιόδους, όταν οι κραυγές του όχλου επηρέασαν καταστάσεις –το αποτέλεσμα ήταν η επικράτηση του φασισμού. Μην μπερδέψεις τον όχλο με αυτούς που αντιδρούν από κοινού –έτσι; Μην μπερδέψεις τον όχλο της Νύχτας των Κρυστάλλων, ας πούμε, με τις διαδηλώσεις του Μάη του ’68. Γιατί υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στον αφιονισμένο όχλο και το εξεγερμένο πλήθος κι αυτή έχει να κάνει με την ασφάλεια της κάθε ενέργειας. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, οι εθνικοσοσιαλιστές που έσπαγαν, σκότωναν και λεηλατούσαν είχαν τις πλάτες του Ναζί, ενώ οι φοιτητές που έκαιγαν, είχαν απέναντι τους σφαίρες και δακρυγόνα. Δεν είναι το ίδιο.
Αλλά η ίδια η φασιστική τακτική είναι συνηθισμένη στα blogs. Κι έτσι μπαίνει θέμα ελευθερίας. Συγκεκριμένα:
-Πως αντιμετωπίζεις τέτοιου είδους φασιστικές τακτικές; Μα, προφανώς, με οποιονδήποτε τρόπο, εφόσον σε ενδιαφέρει η ελευθερία του χώρου και η δική σου ελευθερία. Γιατί εδώ δεν μιλάμε για προβλήματα οριοθέτησης της ελευθερίας –μιλάμε για προσπάθεια βίαιης καταστρατήγησής της.
-Μπορεί να στοιχειοθετηθεί το δικαίωμα του άλλου να κατακρίνει τον τρόπο αντίδρασης σου; Βεβαίως. Εφόσον ο άλλος σε πείσει για την αποτελεσματικότητα κάποιου διαφορετικού τρόπου αντίδρασης και εάν έχει ευαισθητοποιηθεί –ενεργοποιηθεί στην υπεράσπιση του χώρου από τέτοια φαινόμενα. Μην ξεχνάς ότι μιλάμε για μια ελευθερία που οριοθετούμε μαζί. Αν εσύ κάθεσαι και ξύνεις τ’ αρχίδια σου όσο βρίζονται και απειλούνται άτομα στον συγκεκριμένο χώρο δεν έχεις κανένα δικαίωμα να κριτικάρεις όταν τα άτομα αντιδρούν. Είναι η δική τους διαμάχη κι εσύ έχεις δηλώσει «απέξω». Σε συνθήκες δρόμου –μοιάζει με το να κατακρίνεις, ας πούμε, τους βανδαλισμούς των μεταναστών στη Γαλλία, αλλά να σφυρίζεις αδιάφορα όταν δημοσιοποιούνται τα ρατσιστικά κρούσματα.
Έφερα χοντροκομμένα παραδείγματα –το αναγνωρίζω. Κυκλοφορεί ευρέως η άποψη πως τα blogs είναι δικτυακός χώρος, εικονικής πραγματικότητας, όπου «τα παιδάκια παίζουν και τίποτα δεν είναι αληθινό». Δεν συμφωνώ με αυτή την άποψη –αλλά τη δέχομαι. Εσείς που την ενστερνίζεστε, όμως, δεχτείτε αυτό που οι ίδιοι λέτε. Κι όταν λέτε ότι «τίποτα δεν είναι αληθινό», να κυριολεκτείτε όχι μόνο στο «αληθινό» αλλά και στο «τίποτα». Κι αν, όντως, αυτό πιστεύετε, καθίστε στην εικονική γωνιά σας και σταματήστε να μας τα ζαλίζετε. Το όλο θέμα δεν σας αφορά.

Posted in: Συμβαίνουν κι αυτά