Σερβιτόρος στο ξενοδοχείο του Θεού

Κοίτα να δεις που τους έπιασε το επιστημονικό τους. Θα μου πεις –τι την ήθελες τη Λίτσα κάθε λίγο στην Αθήνα; Ήρθε η κυρία καθηγήτρια, έτυχε να περνάει κι ο nada μας περικύκλωσαν οι φιλόλογοι –φιλόσοφοι. Πιάσανε την κουβέντα για την ανυπαρξία του μη –όντος και για τη μοναξιά (που έχει 7 πετσιά), τι να σου κάνουν και τα παιδιά τα φιλότιμα, ο DCD με τον sourfou; Μπλέχτηκαν στα δίχτυα της αράχνης και στον ιστό της φιλοσοφικής πάχνης.
Άρχισαν το λοιπόν να πέφτουν τα θέματα βροχηδόν:

1. Πίστη.
2. Ελεύθερη βούληση.
3. Έθνος (όχι η εφημερίδα –το άλλο).

Σχετικά, άσχετα, συνδεδεμένα, ασύνδετα δε γαμιέται; Από το να σχολιάζω (και έχουν κάτι σεντόνια σχόλια –ξεκινάω να διαβάζω και χάνομαι) προτίμησα να τα ποστάρω. Αλλά πριν από αυτό να εξηγούμαι για να μην παρεξηγούμαι (λέμε τώρα).

Εγώ λοιπόν πολύ φιλοσοφία δε διαβάζω γιατί πρέπει να σκέφτομαι μετά –και καίω εγκεφαλικά κύτταρα (από τα λίγα που μου έχουν απομείνει). Αναγκάστηκα να διαβάσω κοινωνιολογία για να πάρω το πτυχίο κι επειδή το μυαλό μου είναι κενό, κάποια πράγματα μου έμειναν. Αλλά, η βασική αρχή σκέψης μου είναι το προσωπικό μου γούστο.
Για παράδειγμα: από μικρό παιδί δεν άντεχα την ορθοστασία και τα λιβάνια μου έφερναν εμετό. Άρα, δεν ήταν δυνατό να γίνω χριστιανός και όχι μόνο αυτό –αλλά θα έβρισκα και μια θεωρία για να δικαιολογήσω τη στάση μου. Έτσι απλά λειτουργούν τα πράγματα σε μένα.

Έχω, τώρα που μιλάμε, μια παραγγελία για το δωμάτιο 12 –θέλουνε ένα πιάτο πίστη, καλοψημένη. Πράγμα που με οδηγεί στην αναγκαία ερώτηση περί του τι είναι πίστη, για να μπορέσω να την βρω στο ψυγείο και να τη σερβίρω στους ανθρώπους –κατάλαβες;

Ρωτάω τον σεφ –πίστη, μου λέει, είναι η, άνευ αποδείξεως, πεποίθηση για την ορθότητα μιας πρότασης. Είδες ο σεφ; Όλα τα ξέρει! Λέμε δηλαδή –«πιστεύω εις ένα Θεό, πατέρα, παντοκράτορα, ποιητή ουρανού και γης, ορατών τε πάντων των αοράτων». Τι θα πει αυτό; Θα πει –εγώ, εκεί πιστεύω και δεν χρειάζομαι αποδείξεις, έτσι είναι ο θεούλης και πατέρας και κουμανταδόρος και ο Μπομπ ο μάστορας που έφτιαξε τα πάντα.

Τώρα αυτή η θέση σηκώνει πολύ κουβέντα και μπόλικο φιλοσοφικό χαβαλέ –η δική μου προτίμηση είναι το κλασσικό ερώτημα που αμφισβητεί την παντοδυναμία του μεγάλου σε στυλ «μπορεί ο θεός να φτιάξει μια πέτρα τόσο μεγάλη που να μην μπορεί να την σηκώσει;» Αν δεν μπορεί δεν είναι παντοδύναμος. Αν μπορεί, πάλι δεν είναι παντοδύναμος. Η χριστιανική απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι βέβαια «δε μας χέζετε ρε που θα ασχολείται ο θεός με παπαριές!» Και ξεμπερδεύουν.

Η πίστη δεν προσανατολίζεται πάντα σε σχέση με τον θεό –αλλά ας ξεκινήσουμε από εκεί. Η θρησκευτική πίστη λοιπόν είναι παράλογη, εντάξει; Υπάρχει ένας τύπος 3 σε 1, που είναι και δεν είναι, γαμάει και δε γαμάει. Αν το ισχυριστείς στην καθημερινή σου ζωή θα σε δέσουν πριν προλάβεις να πεις «αμήν». (Αυτό το τελευταίο είναι της Λίτσας -300 ευρώ μου στοίχισε μόνο το copyright).

Μα τότε, γιατί πιστεύουμε, στην εποχή του άκρατου ορθολογισμού; Γιατί με την πίστη, αντιμετωπίζουμε τον φόβο μας απέναντι στο άγνωστο, λέει ο παρκαδόρος του ξενοδοχείου. Τώρα, αυτός ο παρκαδόρος είναι μαλάκας, χώνεται συνέχεια στις συζητήσεις και ξεφτιλίζει το θέμα. Διότι, ρε βλάκα παρκαδόρε –ο φόβος του ανθρώπου απέναντι στο άγνωστο υπήρχε από τα αρχαία χρόνια σωστά; Σωστά. Τότε όμως βρε χαζέ, η πίστη δεν ήταν παράλογη. Αποδεικνυόταν συνεχώς, γι΄αυτό είχαμε και ανιμισμό, παγανισμό κ.λ.π. Δηλαδή, ο πρωτογονάνθρωπος δεν πίστευε γενικά, σε μεταφυσικά μπαρμπούτσαλα. Πίστευε στον κεραυνό. Εξευμένιζε τον κεραυνό, γιατί άμα τσαντιζόταν ο κεραυνός του έκαιγε την καλύβα και τις κατσαρόλες ας πούμε. Πίστευε στα δέντρα. Γιατί από αυτά ζούσε. Άμα τα δέντρα αποφάσιζαν να την πουλέψουν και μαραίνονταν, δεν είχε ούτε να φάει, ούτε να ζεσταθεί –τίποτα. Θα μου πεις, στη συνέχεια τα αντικείμενα αντικαταστάθηκαν από θεούς (βλέπε Δίας και Όσιρις και Θωρ και δεν τελειώνει η λίστα). Ναι ρε χαζέ, αλλά και αυτοί οι θεοί ήταν πλήρως προσωποποιημένοι και υπαρκτοί στην καθημερινή ζωή. Σηκώνανε τρικυμίες, ήταν ο ήλιος ή το φεγγάρι, πηδάγανε χωρίς προφυλακτικό –μια χαρά θεοί ήταν οι θεοί. Μετά ήρθε ο χριστιανισμός και άρχισαν τα κουλά.

Ένα το κρατούμενο λοιπόν –η θρησκευτική πίστη ακολούθησε αντίστροφη πορεία συγκριτικά με τη διαδικασία αιτιοκρατίας που κυριάρχησε σταδιακά στις Δυτικές κοινωνίες. Όσο περισσότερο κυριαρχούσε η λογική του 1+1=2, τόσο η θρησκευτική πίστη (παρέα με τον Παπάζογλου) επέμενε πως 1+1=3 και 1+1+1=1 αφού 1=3.

Υπάρχει μόνο θρησκευτική πίστη; Όχι βέβαια. Υπάρχει και η πίστη του ανθρώπου στις αναλλοίωτες αξίες. Όπως αυτή της «πατρίδας». Τι πιστεύουμε σε αυτή την περίπτωση; Πως είμαστε όλοι μαζί ένα πράμα (πες το έθνος) και επειδή αυτό το πράμα έκανε ωραία κόλπα στο παρελθόν –είμαστε κι εμείς ωραίοι. Είναι σα να λέμε δηλαδή, πως εγώ ξέρω να παίζω και γαμώ τις μπάλες επειδή η Εθνική μου ομάδα πήρε το Euro.

Εδώ, ο παραλογισμός βρίσκεται στο «συνεπάγεται» και όχι μόνο. Δηλαδή που πάσχει το όλο θέμα; Πρώτον, στη σύνδεση. Από πού προκύπτει πως η ιδιοσυγκρασία, η ικανότητα, η πνευματική διαύγεια κάποιων εγγράφονται γονιδιακά στους απογόνους τους. Δηλαδή, ο γιος του Μπέκαμ θα ξέρει καλή μπάλα λόγω γονιδίων;

Δεύτερον, υπάρχει ένα μικρό προβληματάκι στα γονίδια. Δηλαδή, ρε σεις, εγγυάστε πως είμαστε απευθείας απόγονοι των αρχαίων επειδή μένουμε στην ίδια περιοχή; Δεν είχαμε καθόλου προσμίξεις; Γυάλα ήταν η περιοχή και μάλιστα αποστειρωμένη; Ή αυτό το δαιμόνιο της ελληνικής φυλής είναι απέθαντο και κυριαρχεί σε όποιον τυχαίνει να πατάει το πόδι του εδώ; Κι αν είναι έτσι γιατί δεν κόλλησαν και οι Αλβανοί; Εμβόλιο έχουν κάνει;

Το ερώτημα λοιπόν παραμένει. Γιατί ο ορθολογισμός κυριαρχεί στις σύγχρονες (δυτικού τύπου) κοινωνίες, αλλά όταν το θέμα φτάνει στην πίστη –τινάζει ελατήρια; Και μη μιλήσεις μαλάκα παρκαδόρε, σ’ έφαγα!

«Για να βρεις την απάντηση πρέπει να συσχετίσεις το θέμα της πίστης με αυτό της ελευθερίας βούλησης», λέει το παιδί του ασανσέρ. Το παιδί του ασανσέρ δεν είναι ακριβώς παιδί –γερόντιο είναι, αλλά έτσι έχει μείνει να τον λέμε. Και επειδή περνάει όλη τη μέρα στο ασανσέρ –διαβάζει πολύ.

Η πεποίθηση σχετικά με την ελευθερία βούλησης του ανθρώπου είναι, με λίγα λόγια, η άποψη πως η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν καθορίζεται απόλυτα από εξωγενείς παράγοντες και αιτίες, αλλά από κίνητρα και προθέσεις. Κάτσε τώρα να πάω στη θεωρία για να κάνω το συσχετισμό που λέει κι ο ασανσέρ:

- Η θρησκευτική πίστη είναι εξωγενής παράγοντας.

- Η θρησκευτική πίστη περιορίζει την ελεύθερη βούληση καθότι ορίζει σαφείς κανόνες ανθρώπινης συμπεριφοράς.

- Η θρησκεία δεν δέχεται πως περιορίζει την ελεύθερη βούληση –λέει μάλιστα πως το σημαντικό είναι να αποφασίσεις ελεύθερα να ακολουθήσεις τους κανόνες, αλλά, στην τελική ανάλυση η επιλογή είναι δική σου.

Δυο προτάσεις απόλυτα λογικές και μια ψευδή –αυτά έχουμε παραπάνω. Κάντα λιανά μάστορα γιατί χάσαμε τα καλάθια και τ’ αυγά πήραν την κατηφόρα για να τα βρουν.

Το σημαντικότερο επίτευγμα των ανθρώπων είναι η δημιουργία ομάδων. Οικογένεια στην αρχή, συγγένεια μετά, κοινότητα και τέλος κοινωνία. Γιατί χωρίς αυτά, ο άνθρωπος δεν έχει δυνατότητα επιβίωσης. Δεκτό; Πάμε παρακάτω.

Στις πρώτες μορφές ομαδοποίησης οι δεσμοί μεταξύ των μελών ήταν ισχυροί, αφού ήταν δεσμοί αίματος. Γι’ αυτό δεν υπήρχε ανάγκη πίστης σε κάτι πέρα και έξω από την καθημερινή ζωή. Οι πρωτόγονοι πίστευαν στους γεροντότερους και στους αρχηγούς και στα φυσικά φαινόμενα. Μετά δημιουργήθηκαν οι πρώτες κοινωνίες.

Αλλά και πάλι η ανάγκη πίστης δεν ήταν σημαντική γιατί υπήρχε η ενότητα μέσα από τη φυλή. Ο συνεκτικός κρίκος ήταν οι κοινοί πρόγονοι και οι θεοί περνάγανε ζάχαρη σαν εξιδανικευμένες ανθρώπινες μορφές.

Όταν όμως ήρθε η πολυσυλλεκτική κοινωνία το πράγμα κόλλησε. Τι μας ενώνει με τους άλλους; Γιατί να είμαστε «εδώ» και όχι «από εκεί»; Γιατί να υπάρχει το «εδώ», στην τελική ανάλυση; Τότε ήρθε η πίστη. Στην πατρίδα, στον θεό, στα βαριά αρχίδια του Ναπολέοντα. Είμαστε εδώ, σου λέει, γιατί είμαστε εμείς. Αν είμασταν από εκεί θα είμασταν οι άλλοι. Και οι άλλοι είναι κακοί. Είναι άθεοι γιατί δεν πιστεύουν στον δικό μας θεό (τον μόνο που υπάρχει) είναι κακοί και απολίτιστοι γιατί δεν έχουν τον δικό μας πολιτισμό (τον μόνο που υπάρχει).

Κάποιοι εξυπνάκηδες πετάχτηκαν: για σταθείτε ρε παλικάρια και γιατί να πιστεύουμε σε παράλογα πράγματα, σε θεούς των οποίων η ύπαρξη δεν αποδεικνύεται; Έλα ντε!
Και ήρθαν οι «ντε» και αποφάνθηκαν: διότι κύριοι, αυτό είναι το μεγαλείο της πίστης. Αν πιστεύεις σε κάτι που αποδεικνύεται –δεν έχει αξία. Αν δεν πας οικιοθελώς και δεν αποφασίσεις, με ελεύθερη βούληση, πως πιστεύεις χωρίς αποδείξεις και τερτίπια –δεν υπάρχει σωτηρία. Αν δεν υποτάξεις οικιοθελώς την ελεύθερη βούλησή σου στην ιδανική πίστη δεν σώζεσαι. Και κόψανε την κουβέντα κι όποιος διαφωνεί στην πυρά σήμερα και στην κόλαση προσεχώς. Ξηγημένα πράγματα.

Τώρα βέβαια κι αυτή η ελεύθερη βούληση εμένα μου βρωμάει λιγάκι. Δεν καθορίζονται λέει οι συμπεριφορές από εξωγενείς παράγοντες. Και που ξέρεις εσύ ρε αδερφάκι τους εξωγενείς παράγοντες –όλους; Είχες ποτέ άνθρωπο σε δοκιμαστικό σωλήνα, να του βάζεις ερεθίσματα με τη σύριγγα για να τον μελετήσεις; Κι αν είχες θα χρησίμευε σε κάτι; Κι αν δεν καθορίζεται μόνο από εξωγενείς παράγοντες –από τι άλλο καθορίζεται; Από την ψυχή; Ποια είναι αυτή η ψυχή –δείξτη μου να την δω κι εγώ. Όχι δηλαδή να μη γινόμαστε θεολόγοι σε άλλου είδους δοξασίες.

Εγώ νομίζω πως ο άνθρωπος διαμορφώνεται από κοινωνικές επιρροές και ερεθίσματα. Αλλά, όλα αυτά ακουμπάνε πάνω σε μια πρώτη ύλη. Η οποία πρώτη ύλη έχει έρθει με τη γέννηση και έχει διαπλαστεί στους πρώτους μήνες της ζωής από την οικογένεια. Η πρώτη ύλη, από μόνη της, δεν έχει μεγάλη σημασία. Η αφομοίωση των εξωτερικών ερεθισμάτων –ναι, αυτή είναι σημαντική, αφού καθορίζει και την βούληση. Αλλά ούτε η αφομοίωση είναι άμεσα παρατηρήσιμη ούτε τα ερεθίσματα είναι άμεσα ελεγχόμενα.

Με λίγα λόγια μιλάμε για ένα σέικερ που έχει μέσα μόνο νερό, στην αρχή. Μετά αρχίζει να πέφτει (ή να μην πέφτει) ζάχαρη, καφές, γάλα και κάποιος αρχίζει να κουνάει το μίγμα. Αν υποθέτει κανείς πως υπάρχει τρόπος, μέσα από τόσο ανεξέλεγκτες διαδικασίες (και με απροσδιόριστη την πρώτη ύλη) να βγει προκαθορισμένο αποτέλεσμα –νομίζω πως είτε απατάται, είτε ντετερμινίζει.

Ανεβαίνω το ασανσέρ, παρέα με το παιδί και την παραγγελία του δωματίου 12. Ο σεφ μου έφτιαξε μια μερίδα σκέτο από γιουβέτσι. Το κοιτάζω. Τέλειο. Δεν έχεις παρά να πιστέψεις πως το κριθαράκι έβρασε μαζί με κρέας –σε βοηθάνε και κάτι κομματάκια βοδινού που κολυμπάνε στις άκρες του πιάτου. Οι πελάτες του δωματίου 12 πρέπει να το πιστέψουν. Γιατί αλλιώς θα αρχίσουν να διαμαρτύρονται κι αυτό δεν είναι καθόλου καλό για το ξενοδοχείο. Μα καθόλου καλό.

Posted in: Συμβαίνουν κι αυτά