Τα Εξάρχεια κάποιου άβατου μυαλού

Περπάτησα στην πλατεία Εξαρχείων. Είχα φροντίσει, από τα πρώτα μου βήματα σε αυτό το «άβατο των αβάτων» να ξηλώσω τις ετικέτες Λακόστ, και Φρεντ Πέρυ από τα ρούχα μου, περπατούσα σιωπηλός, με σκυμμένο κεφάλι –δείχνοντας τον πρέποντα σεβασμό. Μέσα στην πλατεία συνάντησα τάγματα αναρχικών που είχαν παραταχθεί σε σφιχτές γραμμές. Αποφεύγοντάς τα, έφτασα στο κέντρο της πλατείας, όπου δεκάδες φιλόσοφοι του αντιεξουσιαστικού χώρου ανέλυαν περισπούδαστα την παθογένεια του κρατισμού. Τρομαγμένος από τις αγριεμένες φάτσες γύρω μου, άναψα ένα κερί στον βωμό του Μπακούνιν και απομακρύνθηκα, περπατώντας όσο πιο αθόρυβα μπορούσα. Βγήκα από το «άβατο» γεμάτος δέος –ήμουν ευτυχισμένος που ο πρίγκηπας Κροπότκιν με είχε αξιώσει να επισκεφτώ το μέρος που δεν πατήθηκε ποτέ από αρβύλα ΜΑΤατζή. Μουρμούρισα, «νυν απολύεις τον δούλον σου Τσε Γκεβάρα!» και κατέβηκα δακρυσμένος τη Στουρνάρη.

Μετά ξύπνησα. Ή, μάλλον, έκλεισα την τηλεόραση και πέταξα στα σκουπίδια την εφημερίδα που διάβαζα.

Έχει ξεκινήσει ένα ενοχλητικό γαϊτανάκι στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, το τελευταίο διάστημα –σχετικά με το «άβατο» της περιοχής των Εξαρχείων γενικότερα και της πλατείας ειδικότερα. Οργίλοι εκπρόσωποι των αστυνομικών σκίζουν τις κομματικές τους ταυτότητες μπροστά στην κάμερα, υποστηρίζοντας πως δεν τους αφήνουν να επέμβουν στην περιοχή των Εξαρχείων. Πεφωτισμένοι πολιτικοί μανιάζουν, υποστηρίζοντας πως «η αστυνομία έχει αλωθεί από ανίκανες διοικήσεις» ή πως «το άβατο των Εξαρχείων δεν δημιουργήθηκε την τελευταία τριετία –οι προηγούμενες κυβερνήσεις ευθύνονται γι΄αυτό». Ανάλογα με το κόμμα που εκπροσωπούν –έτσι;

Θεωρούσα την όλη ιστορία, μια ακόμα τερατολογία της τηλεόρασης –μέχρι να διαβάσω ένα σχετικό άρθρο στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία». Τότε τσαντίστηκα για τα καλά! Κι αποφάσισα να γράψω δυο κουβέντες για το «άβατο» των Εξαρχείων –όπως το θυμάμαι εγώ, στα τόσα χρόνια που επισκέπτομαι τη συγκεκριμένη περιοχή.

Κάτι σαν ιστορική αναδρομή

Τα Εξάρχεια λειτουργούσαν στη μορφή που τα πρωτογνώρισα, λόγω των Πανεπιστημιακών σχολών. Η πλατεία βρισκόταν ανάμεσα σε ιστορικές σχολές, τη Νομική, το Χημείο και τη Φιλοσοφική από τη μια πλευρά, το Πολυτεχνείο από την άλλη. Ήταν φυσικό να μαζεύονται εκεί οι φοιτητές –τις εποχές που η φοιτητική ιδιότητα σήμαινε και αντικαθεστωτική ιδεολογία. Και, όπου μαζεύονταν φοιτητές, ήταν λογικό να έρχονται άτομα –έξω από τον φοιτητικό χώρο –αλλά με παρόμοιους ιδεολογικούς προσανατολισμούς.

Οι πρώτοι έγκλειστοι του Πολυτεχνείου το ’73 ήταν άτομα της πλατείας Εξαρχείων, στην πλειοψηφία τους. Ανένταχτοι σε κόμματα –στην πλειοψηφία τους. Οι φοιτητές ήταν μειοψηφία σε αυτό το πρώτο κύμα καταληψιών του Πολυτεχνείου. Γι΄αυτό και οι παράνομες φοιτητικές –κομματικές παρατάξεις μιλούσαν για «προβοκάτορες που κλείστηκαν στο Πολυτεχνείο» ή σιωπούσαν αμήχανα. Μέχρι να δουν πως η όλη κίνηση είχε προοπτικές και να μπουν με τα τσαρούχια της καπήλευσης μέσα στο ΕΜΠ. Για να συμμετάσχουν στις αναμνηστικές φωτογραφίες.

Τα Εξάρχεια λειτούργησαν σε δυο αντίθετους (αλλά αλληλοσυμπληρούμενους) άξονες κατά τη διάρκεια της μεταπολίτευσης και των πρώτων χρόνων της διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ. Από τη μια συγκέντρωναν μεγάλη μερίδα αντιεξουσιαστών, αυτόνομων και εξωκοινοβουλευτικών αριστεριστών και από την άλλη εγκλώβιζαν τα συγκεκριμένα άτομα σε ένα χώρο πλήρως ελεγχόμενο και αποκομμένο από τις τοπικές κοινότητες. Γι΄αυτό τα Εξάρχεια βόλευαν τις κυβερνήσεις που ήθελαν να ασκούν αστυνομικό έλεγχο στα πιο «ανήσυχα» τμήματα της νεολαίας. Αλλά, επειδή κάθε νόμισμα έχει δυο όψεις –η πλατεία Εξαρχείων δεν λειτουργούσε πάντα σαν χώρος εγκλωβισμού των «ταραξιών». Γιατί, λόγω της φήμης της, συγκέντρωνε όλο και περισσότερες ομάδες ατόμων, αποκτούσε μυθικές διαστάσεις στο μυαλό των πιτσιρικάδων και αποτελούσε πρόσφορο χώρο προάσπισης των ατομικών ελευθεριών από τα «προοδευτικά» αριστερά κόμματα –όλα αυτά δυσκόλευαν την καταστολή.

(η "αναμνησιακή" φωτογραφία ανήκει στον φίλο μου, τον Σκύλο της Βάλια Κάλντα και πάντα έψαχνα αφορμή να τη χρησιμοποιήσω)

Η πλατεία Εξαρχείων υπήρξε ανέκαθεν η μέγιστη ποντικοπαγίδα. Αρκούσαν 5 κλούβες και 2 διμοιρίες ΜΑΤατζήδων για να πνίξουν τον κόσμο σε μια κουταλιά δακρυγόνου. Πράγμα που έκανε πολλές φορές η Ελληνική Αστυνομία –όταν και όποτε ήθελε. Άλλες φορές πάλι, έκλειναν τους γύρω δρόμους και άφηναν μόνο μια δίοδο διαφυγής –οδηγούσαν έτσι τον κόσμο σε συγκεκριμένο μέρος, στη Νομική, στο Πολυτεχνείο, όπου γούσταραν. Και ο κόσμος κλεινόταν στις σχολές –προς τέρψιν του φιλοθεάμονος κοινού.

Δεν έχω εμπειρία από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης –αλλά θυμάμαι τις μεθόδους αντιμετώπισης που εφάρμοζε η αστυνομία του «σοσιαλιστικού» ΠΑΣΟΚ. Θυμάμαι τα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης, το φλερτ του Αντρέα με τον χώρο των εξωκοινοβουλευτικών, προκειμένου να καπηλευτεί τις ψήφους τους. Σε αυτά τα πλαίσια, το επίσημο κράτος έδειχνε προβοκατόρικη ανοχή στον χώρο των Εξαρχείων. Είχαν βάλει κι εκείνο τον άγιο άνθρωπο, τον Νίκωνα τον Αρκουδέα, Αττικάρχη –είχε πήξει ο χώρος στον ρομαντισμό. Η αστυνομία δεν βάραγε, απλά συνόδευε. «Θέλετε να διαμαρτυρηθείτε; Βεβαίως κι εμείς να σας υποστηρίξουμε –παιδιά του λαού είμαστε όπως κι εσείς άλλωστε! Όμως, εδώ δεν έχετε άσυλο και μπορεί να σας βαρέσει κανένας αψίθυμος. Για περάστε συντεταγμένοι μέχρι το προαύλιο κάποιας σχολής να έχετε το κεφαλάκι σας ήσυχο!» Έτσι δούλευε το κόλπο για μερικά χρόνια και οι σχολές του κέντρου έκαναν μικρά διαλείμματα μεταξύ των καταλήψεων για να πάρουν οι φοιτητές κάποιο πιστοποιητικό από τις γραμματείες. Μαθήματα, σπανίως γίνονταν.

Μέχρι που άλλαξαν τα κόζια, πήραν απόφαση οι «σοσιαλιστές» πως δεν έχει άλλο ψωμί γι΄αυτούς ο εξωκοινοβουλευτικός χώρος, διοργάνωσαν στις κλαδικές τους τις μονάδες κρούσης με το κωδικό όνομα «Αγανακτισμένοι πολίτες» και άρχισε το βρωμόξυλο. Μετέφεραν τις σχολές στην απομονωμένη Πανεπιστημιούπολη, αποστράτευσαν και τον Αρκουδέα –τώρα, κουμάντο έκανε ο Δροσογιάννης.

Η περιοχή των Εξαρχείων γονάτισε από τις συνεχείς επιδρομές των ΜΑΤ. Οι αστυνομικοί πυροβόλησαν πισώπλατα τον Μιχάλη τον Καλτεζά (16 χρονών ήταν, πέταξε μολότωφ σε μια κλούβα και το έβαλε στα πόδια –αλλά οι σφαίρες ήταν, ανέκαθεν, γρηγορότερες) στο τέλος κάποια πορείας για το Πολυτεχνείο, φήμες έλεγαν για έναν ακόμα νεκρό, τα ΜΑΤ έγιναν μόνιμοι θαμώνες της πλατείας και η κυκλοφορία στους γύρω δρόμους ήταν ανέφικτη για άτομα κάτω των 40 ετών. Ξεκινούσες για καφέ και, στην καλύτερη περίπτωση, έτρωγες βρωμόξυλο. Στη μεσαία περίπτωση ξενυχτούσες, ασφαλής στην Ασφάλεια και στη χειρότερη, σου φόρτωναν ότι πρόχειρη κατηγορία κυκλοφορούσε. Σύσταση και συμμορία, αντίσταση κατά της αρχής, παρακώλυση συγκοινωνιών –ταρίφα, 6 με 8 μήνες στις αγροτικές φυλακές.

Όταν βαρέθηκαν να δέρνουν, αποφάσισαν πως η περιοχή των Εξαρχείων έπρεπε να εξαφανιστεί από τον χάρτη με την υπάρχουσα μορφή της. Στα πλαίσια της αναβάθμισης των συνθηκών ζωής στο κέντρο της πόλης βεβαίως! Έτσι έκαναν τη γνωστή «Επιχείρηση Αρετή» -πήραν τις άδειες από όλα τα μπαρ της περιοχής και μάγκωναν όποιον κυκλοφορούσε για εξακρίβωση στοιχείων. Εξάρχεια τέλος! Αναίμακτα για την κυβέρνηση, αν εξαιρέσεις κάτι φωνές του προοδευτικού χώρου που διαμαρτύρονταν για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Μετά ήρθε ο Μητσοτάκης και διέλυσε τις τελευταίες εστίες αναταραχής στην περιοχή των Εξαρχειών. Πως; Απλούστατα –άφησε την αστυνομία να διευρύνει τις σχέσεις της με τον χώρο των ναρκομανών. Τα βαποράκια που κρύβονταν πίσω από τις διμοιρίες των ΜΑΤ σε κάθε φασαρία, τώρα πήραν το πάνω χέρι –ένας απέραντος πρεζότοπος έγινε η πλατεία. Δεν θυμάμαι πόσοι θάνατοι από ναρκωτικά σημειώθηκαν εκείνα τα χρόνια –θυμάμαι μόνο ότι ήταν πολλοί.

Το ΠΑΣΟΚ που ανέλαβε να κυβερνήσει μετά το διάλλειμα Μητσοτάκη, παρέλαβε μια πλατεία Εξαρχείων που φιλοξενούσε μόνο διακίνηση ναρκωτικών και παράνομων cd. Τα βράδια χόρευαν περιπλανώμενοι τσιγγάνοι κάτω από το άγαλμα. Και τα μαγαζιά άνοιξαν πάλι, με καινούργιες διευθύνσεις –η πλατεία Εξαρχείων έγινε ένα μικρό Κολωνάκι. Με φτηνότερο καφέ και χειρότερη θέα. Κάπως έτσι λειτουργεί και σήμερα.

Κάτι σαν δυνάμεις κατοχής

Όποιος δεν βαριέται μπορεί να κοιτάξει σε παλιότερα ποστ μου. Το έγραφα και σε σχόλια, το έλεγε και ο Σκιές Μιλάν τη νύχτα που συναντηθήκαμε στα Εξάρχεια. Υπάρχει κι ένα ποστάκι της Μανταλένας που αναφέρεται στην περιπέτεια που είχε, όταν κάποιοι ΜΑΤατζήδες θεώρησαν πως τους φωτογράφιζε με το κινητό. Βαριέμαι να τα κάνω λινκ όλα αυτά –ένα είναι σίγουρο πάντως:

Από τις αρχές του προηγούμενου Νοέμβρη (με αφορμή ίσως την πορεία του Πολυτεχνείου) η περιοχή των Εξαρχείων ΑΣΤΥΝΟΜΟΚΡΑΤΕΙΤΑΙ. Αν δε με πιστεύετε, ρωτήστε και τον Άδωνη Γεωργιάδη που παραπονιόταν σε όλα τα κανάλια πως έχει λίγους ΜΑΤατζήδες έξω από το βιβλιοπωλείο του στη Ζωοδόχου Πηγής. Η Ακαδημίας είναι γεμάτη κλούβες, η Σόλωνος έχει διμοιρίες σε κάθε γωνιά, η Ζωοδόχου Πηγής τα ίδια, βάλε και την κλούβα στη Χαριλάου Τρικούπη … Αυτά τα ξέρει ο deuced και αναγκάζεται ο άνθρωπος να καταστρώνει σχέδια απόδρασης κάθε φορά που κατεβαίνει στα Εξάρχεια για ποτό!

Μόνο στην πλατεία Εξαρχείων δεν υπάρχει αστυνομία –αλλά δεν υπάρχει και λόγος! Τι είναι σήμερα η πλατεία; Μην τα ξαναλέμε –κάποιες αξιοπρεπείς καφετέριες, αλλοδαποί που πουλάνε cd και dvd και, βεβαίως, ναρκομανείς. Το εμπόριο ανθεί στην πλατεία και στους γύρω πεζόδρομους –αλλά, είπαμε, δεν ασχολείται η αστυνομία με τέτοια πράγματα! Η πλατεία Εξαρχείων είναι εξίσου «άβατη» για τους αστυνομικούς, με την πλατεία Ηλιούπολης, την πλατεία Νέας Σμύρνης και την πλατεία Κολωνακίου. Αν τολμήσουν να κάνουν ντου σε τέτοιους χώρους, θα σταματήσουν οι μαγαζάτορες να πληρώνουν προμήθεια στα τοπικά αστυνομικά τμήματα –θα πεινάσει κόσμος!

Αλλά, ας υποθέσουμε, για χάρη των Μέσων, πως στην πλατεία μαζεύονται ακόμα άτομα του αντιεξουσιαστικού χώρου. Εγώ δεν τους έχω δει βέβαια, αλλά ας πούμε ότι συγκεντρώνονται τις μικρές ώρες της μέρας (γιατί νωρίτερα η πλατεία σφύζει από άτομα που πίνουν τον καφέ τους και δεν υπάρχει ούτε εκατοστό ελεύθερου πλακόστρωτου) για να επιτεθούν σε ανύποπτα αστυνομικά τμήματα και αθώα τζιπάκια. Πως το βλέπετε; Κάπως έτσι γίνεται; Μάλιστα.

Έγραψα παραπάνω πως η πλατεία Εξαρχείων υπήρξε ανέκαθεν η μέγιστη ποντικοπαγίδα. Το επαναλαμβάνω προς εμπέδωση. Και για να γίνω πιο κατανοητός, θα κάνω μια αντιστοιχία με ένα σύγχρονο ιστορικό γεγονός:

Ο ισχυρισμός πως «ομάδες ταραξιών εφορμούν από την πλατεία Εξαρχείων στις γύρω περιοχές για να κάνουν βανδαλισμούς» ευσταθεί ακριβώς όσο και ο ενδεχόμενος ισχυρισμός πως «οι 300, μαζί με τον Λεωνίδα, όταν οι Πέρσες έμαθαν το μυστικό πέρασμα από τον Εφιάλτη, κυκλοφορούσαν ελεύθερα, περνώντας ανάμεσα από τις γραμμές του Περσικού στρατού κι έτρωγαν κοψίδια στα Καμμένα Βούρλα». Πρέπει να είσαι ηλίθιος ή να έχεις πλήρη άγνοια της περιοχής για να υποστηρίξεις κάτι από τα παραπάνω!

Μα, δεν έχουν επιτεθεί διάφοροι σε διμοιρίες της περιοχής Εξαρχείων; Δεν έκαψαν το αστυνομικό τμήμα της Καλλιδρομίου; Δεν έκαψαν το βιβλιοπωλείο του Άδωνη; Ναι και λοιπόν; Επειδή κάποιοι τα έκαναν όλα αυτά, σημαίνει πως ξεκίνησαν από την πλατεία; Πως έγινε δηλαδή, για να καταλάβω -μαζεύτηκαν κάτω από το άγαλμα και πέρασαν από τις διμοιρίες των γύρω δρόμων ανενόχλητοι; Και γιατί να το κάνουν αυτό, ενώ θα μπορούσαν μια χαρά να δώσουν ραντεβού μπροστά στον «στόχο»; Η απάντηση «για να σκίσουν τις κομματικές τους ταυτότητες οι εκπρόσωποι των αστυνομικών και για να βρουν θέμα με το ‘άβατο’ οι πολιτικοί και οι ειδήσεις» δεν ευσταθεί –εκτός αν δεχτούμε πως αυτοί που έκαναν τις φασαρίες είναι υπάλληλοι της αστυνομίας, των πολιτικών ή των καναλιών.

Κάτι σαν επίλογος

Η περιοχή των Εξαρχείων αστυνομοκρατείται το τελευταίο διάστημα και η πλατεία Εξαρχείων πουλάει, εδώ και πολλά χρόνια, αποκλειστικά καφέδες, cd και πρέζα. Τα Εξάρχεια ήταν, ανέκαθεν, ο αγαπημένος χώρος των ΜΑΤ για ξεχαρμάνιασμα. Η πλατεία Εξαρχείων δεν συγκεντρώνει, πλέον, σημαντικό αριθμό ατόμων του αντιεξουσιαστικού ή του ευρύτερου εξωκοινοβουλευτικού χώρου.

Τότε γιατί όλη αυτή η βαβούρα με το «άβατο»; Μήπως γιατί «ρίξε λάσπη, ρίξε λάσπη –όλο και κάτι μένει στο τέλος», που έλεγε κι ο μακαρίτης ο Γκαίμπελς; Μήπως γιατί, αύριο, η αστυνομία θα αρχίσει μαζικές εφόδους στην περιοχή των Εξαρχείων, συλλαμβάνοντας και ξυλοκοπώντας ότι βρει μπροστά της; Και (σκέψου επιτυχία!) θα σπάσει επιτέλους το «άβατο» της πλατείας Εξαρχείων –ένα «άβατο» που δεν υπάρχει, αλλά, γι΄αυτό ακριβώς μπορεί εύκολα να συντριβεί.

Η περιοχή των Εξαρχείων είναι γεμάτη στέκια μεταναστών, χώρους εναλλακτικής πληροφόρησης και γραφεία ακτιβιστών. Οργανώσεις, καθ΄όλα νόμιμες που δεν σχετίζονται με πρακτικές βίας. Οργανώσεις πολιτικής παρέμβασης. Και πολύ φοβάμαι, πως σε ενδεχόμενες επιχειρήσεις εκκαθάρισης της περιοχής –οι μόνοι που θα συλληφθούν, θα είναι τα μέλη αυτών των οργανώσεων. Γιατί σε τέτοιες περιπτώσεις, αυτοί που την πληρώνουν είναι, πάντα, οι «συνήθεις ύποπτοι». Οι εύκολοι στόχοι.

Posted in: Συμβαίνουν κι αυτά