"Όμορφα άδειοι"

Υπάρχει, λοιπόν, ένα πείραμα –βάζεις ένα καρφί (μεταλλικό, ταβανόπροκα) μέσα σε ένα ποτήρι κοκακόλα, το αφήνεις για μια νύχτα και, όταν ξημερώσει, το καρφί έχει διαβρωθεί. Έτσι λένε –εγώ δεν το έχω δοκιμάσει ποτέ –προτιμώ να την πίνω την κοκακόλα, παρά να την πειραματίζομαι.

Θυμήθηκα το πείραμα γιατί σκέφτηκα σχετικά με τη διάβρωση. Όχι τη διάβρωση των μετάλλων σε όξινο περιβάλλον (δεν σκαμπάζω από χημεία), ούτε τη διάβρωση των βράχων από τους χείμαρρους (δεν σκαμπάζω από συμβολισμό). Σκέφτηκα για τη διάβρωση των ανθρώπων από το περιβάλλον τους. Τι εννοώ;

Μας είπαν ότι ζούμε σε μια ρασιοναλιστική κοινωνία, μας γαλούχησαν με την αποθέωση της αποτελεσματικότητας και μας τρομοκρατούσαν, από τα παιδικά μας χρόνια, με τη σπατάλη. Χρημάτων, δυνάμεων, ακόμα και λέξεων. «Βάλε τα λεφτά σου στον κουμπαρά και μην τα σπαταλάς σε σοκολάτες», «γιατί σπας τα γόνατά σου παίζοντας μπάλα στο δρόμο; θα σου δώσει να φας η μπάλα;», «τι σαχλαμάρες γράφεις εκεί; δεν ασχολείσαι καλύτερα με τα μαθήματά σου;» Απόψεις!

Εντάξει, τις άκουσα, τις έμαθα, τις εμπέδωσα. Κι εγώ και άλλοι πολλοί. Όταν όμως ρωτήσαμε –«αφού όλα γίνονται με σκοπό την εξυπηρέτηση του συμφέροντός μας, τι χρειάζονται οι νόμοι και οι κανόνες;», «αφού κοινό συμφέρον των ανθρώπων είναι η αποδοτική συμβίωση –τι τους θέλουμε τους μπάτσους για να την εξασφαλίσουμε;» -τότε το τροπάρι άλλαξε. «Η κοινωνία», λέει, «είναι ζούγκλα και ο δυνατός τρώει τον αδύνατο». «Τα συμφέροντα των ανθρώπων είναι αλληλοσυγκρουόμενα και όλοι θέλουν να επιβληθούν». Τέτοια πράγματα!

Πως συνδέεται το ένα με το άλλο; Πως γίνεται να νοιαζόμαστε για το συμφέρον μας, αλλά, ταυτόχρονα να το υποσκάπτουμε; Το συμφέρον μου είναι να δουλεύω λιγότερο και να απολαμβάνω περισσότερα -κι αυτό θα γινόταν αν οι δουλειές ήταν σωστά μοιρασμένες και οι απολαβές πήγαιναν σύμφωνα με τις ανάγκες. Γιατί, τελικά, δουλεύω περισσότερο και απολαμβάνω λιγότερα από τις ανάγκες μου; Είμαι θηρίο σε ζούγκλα; Ποιο θηρίο είναι τόσο ηλίθιο; Είναι αυτή η φύση μου; Ποια φύση ωθεί το είδος στην αυτοκαταστροφή του; Μαλακίες!

Εγώ νομίζω πως για όλα φταίει η διάβρωση. Πιάνουν έναν άνθρωπο, τον βυθίζουν σε ένα ποτήρι φαινομενικότητας και το πρωί, αυτός, έχει σκουριάσει. Νομίζει πως η σκουριά του είναι χρυσόσκονη, νομίζει πως το σημαντικό είναι να ξεχωρίσει από τους υπόλοιπους, να αναδείξει τη διαφορετικότητά του σε αντιπαράθεση με την κοινοτυπία των υπολοίπων, να ορίσει την ύπαρξή του σε αντίθεση και όχι σε συνεργασία με τους υπόλοιπους.

Θα δώσω ένα παράδειγμα:
Ποιος είναι σημαντικότερος; Ο τυπογράφος που τυπώνει ένα βιβλίο ή ο συγγραφέας του βιβλίου; Εντάξει, αν δεν υπήρχε ο συγγραφέας δεν θα υπήρχε το βιβλίο. Αν δεν υπήρχε όμως ο τυπογράφος; Τι θα έκανε ο συγγραφέας; Θα σκάλιζε τα γραπτά του σε πέτρες και θα τα μοίραζε πόρτα –πόρτα; Και όταν ο συγγραφέας σταματήσει να γράφει, ο τυπογράφος θα εξακολουθήσει να τυπώνει. Βιβλία άλλων συγγραφέων, συνταγές μαγειρικής, οδηγίες χρήσεως πλυντηρίων … Ποιος είναι, λοιπόν, σημαντικότερος;

Αν στην αρχή θεωρούσες σημαντικότερο τον συγγραφέα –έχεις φάει μπόλικη διάβρωση. Αν στο τέλος θεωρούσες σημαντικότερο τον τυπογράφο –έχεις φάει μπόλικη διάβρωση.
Γιατί το ερώτημα είναι ένοχο. Δεν υπάρχει περισσότερο και λιγότερο σημαντικός. Και γιατί να υπάρχει; Στ΄αρχίδια μας ο σημαντικότερος –εμείς θέλουμε να διαβάσουμε το βιβλίο. Η διάβρωση, έχει να κάνει λοιπόν με το ίδιο το ερώτημα. Κανένας δεν είναι σημαντικότερος ρε θείο! –σημαντικοί είμαστε όλοι μας και σημαντικότερο είναι το γεγονός της έκδοσης του βιβλίου. Το αποτέλεσμα. Και γι΄αυτό χρειάζεται συνεργασία.

Συνεργασία! Στα πλαίσια αυτής, υποτίθεται πως, λειτουργούμε στο εργασιακό περιβάλλον. Και στη διαχείριση των οικογενειακών μας ζητημάτων, στη διαχείριση των διαπροσωπικών μας σχέσεων, στη διαχείριση της καθημερινότητάς μας. Κάνω λάθος;

Στις δουλειές μας είμαστε έτοιμοι να υποσκάψουμε τον άλλο –προκειμένου να μην περάσει η δική του πρόταση. Όχι γιατί η δική μας είναι καλύτερη –αλλά επειδή είναι δική του. Στις οικογένειές μας γαμάμε στεγνά το μέλλον των παιδιών μας για να ικανοποιήσουμε τα δικά μας ανεκπλήρωτα όνειρα. Στις διαπροσωπικές μας σχέσεις αγωνιζόμαστε να κυριαρχήσουμε σε ερωτικό και φιλικό επίπεδο. Κοιτάζουμε να κονιορτοποιήσουμε τον άλλο –για να πανηγυρίσουμε τη νίκη μας πάνω στην υποταγή του. Γιατί;

Τι είναι εκείνο που μας εμποδίζει να δούμε πως η δουλειά θα πάει καλύτερα όταν ακολουθηθεί η αποδοτικότερη πρόταση; Τι μας εμποδίζει να ακούσουμε τα παιδιά μας όταν μας μιλάνε; Τι μας κάνει να ξεχνάνε την εγγύτητα απέναντι στους φίλους και τους ερωτικούς συντρόφους –όσο αυτοί δεν είναι στα γόνατα εκλιπαρώντας για την υποστήριξή μας;

Ας το πούμε εγωισμό –για να πλησιάσουμε κάπως την ορολογία των τηλεοπτικών ψυχαναλυτών. Αν κάτι δεν προέρχεται από εμάς –απλώς δεν είναι άξιο λόγου. Αν κάποια άποψη διαφέρει από τη δική μας, είναι, εκ προοιμίου, λανθασμένη. Εμείς ξέρουμε, εμείς μπορούμε –εμείς και μόνο. Υμνήστε μας και θα σας οδηγήσουμε στη Γη της Επαγγελίας. Αμφισβητήστε μας και θα σας λιώσουμε σαν κουνούπια. Διαφωνεί κανείς; Μην τολμήσετε –θα σας πατήσω κάτω!

Αυτό που το είπαμε εγωισμό –είναι κάτι «φυσιολογικό»; Είναι «εγγεγραμμένο στο DNA μας»; Τι παπαριές είναι αυτές; Το «εγωιστικό γονίδιο» φαίνεται να είναι καταστροφικό γονίδιο και κανένας δεν γεννιέται κουβαλώντας τον σπόρο της αυτοκαταστροφής του. Ακόμα κι εκείνα τα αυτοκαταστροφικά Λέμινγκς –λέγεται πως έγιναν έτσι από μετάλλαξη.

Μετάλλαξη! Αυτό μου αρέσει. Γεννηθήκαμε για να συμβιώνουμε πριν μας βάλουν στο ποτήρι της «κοκακόλας» και μας «σκουριάσουν». Γεννηθήκαμε για να παίζουμε μπάλα παρέα –πριν μας μπολιάσουν με το αμερικάνικο ρητό «ο πρώτος είναι πρώτος –ο δεύτερος δεν είναι τίποτα». Ο πρώτος είναι πρώτος, όσο υπάρχει δεύτερος –αλλιώς ο πρώτος θα ήταν, απλά, μόνος. Ποιος είναι λοιπόν σημαντικότερος; «Στάσου –να χαρείς! Μην το ξαναπάμε από την αρχή τώρα!»

Έχω γνωρίσει ανθρώπους που συνεργάζονται, προσπαθώντας να μην θυσιάσουν την προσωπική τους ηθική για χάρη της αποτελεσματικότητας. Έχω δει ανθρώπους να αναλαμβάνουν εργολαβικά τη σωτηρία του κόσμου και να σταυρώνουν όποιους τολμάνε να αμφισβητήσουν την αποστολή τους. Έχω συναντήσει ανθρώπους που κλειδώθηκαν στην αυταρέσκειά τους και έχασαν το λεωφορείο γιατί ο οδηγός δεν βγήκε στην πόρτα να τους κάνει υποκλίσεις. Έχω ακούσει για ανθρώπους που υπηρετούν φανατικά ένα σκοπό, ακόμα κι αν χρειαστεί να σκοτώσουν αυτούς που θέλουν να βοηθήσουν. Έχω δει τα περισσότερα από αυτά στον καθρέφτη του μπάνιου μου, κάθε φορά που ξυρίζομαι. Γι΄αυτό αφήνω πάντα αξύριστα μέρη στο πρόσωπό μου –αλλά όταν το καταλαβαίνω είναι –πάντα –αργά.

Και τι να γίνει δηλαδή; Είναι περίεργο –αλλά ξέρουμε τι είναι πιο αποτελεσματικό, το μάθαμε παίζοντας μπάλα στις αλάνες και μας το υπενθυμίζουν οι τσιρίδες των προπονητών σε κάθε ποδοσφαιρικό αγώνα:
«Δώσε γρήγορα πάσα και κράτα τη θέση σου!»

Ο κόσμος έχει πήξει από βιρτουόζους ντριπλαδόρους που προκαλούν επιφωνήματα θαυμασμού, επιδεικνύοντας την τεχνική τους κατάρτιση. Και είναι κρίμα που όλοι αυτοί φεύγουν από το γήπεδο με κατεβασμένο το κεφάλι, γιατί η ομάδα τους, έχασε το παιχνίδι για μια ακόμα φορά.

Posted in: Συμβαίνουν κι αυτά