"Πετρέλαιο και νερό είναι ίδιο με τον αέρα και τον άνεμο για σένα"

Η συνέντευξη, κομμάτια της οποίας αντιγράφω παρακάτω (προτίμησα να αφήσω έξω τις ερωτήσεις και να εστιάσω στις απαντήσεις), δώθηκε στον Αντώνη Κόκκινο, στις αρχές του 1987, όταν ο Νίκος Νικολαϊδης ετοίμαζε την Πρωινή Περίπολο. Ολόκληρη δημοσιεύεται στο ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ βιβλίο του Μίμη Τσακωνιάτη: Νίκος Νικολαϊδης (εκδόσεις ΑΙΓΟΚΕΡΟΣ).

Για ξεκίνημα, ένα απόσπασμα από την εισαγωγή του Αντώνη Κόκκινου. Στη συνέχεια επέλεξα να διαχωρίσω τα κομμάτια της συνέντευξης με βάση τις δεκαετίες στις οποίες αναφέρονται. Και έβαλα χάρτινα διαχωριστικά τους τίτλους των μυθικών βιβλίων του Νίκου Νικολαϊδη που όλοι ξέρουμε οτι υπάρχουν, αλλά δεν τα έχουμε δει ακόμα τυπωμένα:

"Ήθελα να τον γνωρίσω από κοντά και η αφορμή δώθηκε όταν στα πλαίσια της συνεργασίας μου με το 'Τέταρτο΄(σ.σ. το γνωστό περιοδικό του Μάνου Χατζιδάκι) μου ανατέθηκε μια συνέντευξη μαζί του. Θυμάμαι, όταν τον συνάντησα πρώτη φορά με ρώτησε: 'Είσαι σίγουρος οτι αυτά που θα πούμε θα δημοσιευθούν;' 'Γιατί όχι;' του απάντησα. 'Δεν το πιστεύω, αλλά δεν πειράζει', μου είπε. Είχε δίκιο. Το κείμενο που προέκυψε δεν είδε ποτέ το φως της δημοσιότητας. Ποτέ δεν έμαθα τους λόγους".



"Τα παιδιά της οδού Κυβέλης" ('50)

"Γεννήθηκα και μέχρι 5 χρονών έζησα στην οδό Καλλιδρομίου, στο ύψος των Εξαρχείων. Από κει στην Κηφισσιά, μετά Πολύγωνο και Βικτώρια. Στα 14 μου είχα κάτι περίεργες ιδέες σχετικά με τη φυσιολογία του γυναικείου CORPUS και την πρώτη μου σεξουαλική επαφή".

"Δεν υπήρχε χώρος για φιλοδοξίες. Γεννηθήκαμε γέροι και λίγο κυνικοί λόγω υπερευαισθησίας... γενικά κουρασμένοι. Όσο για τη διασκέδαση πολύς κινηματογράφος, χορός, μπάσκετ στον 'Φωκιανό', βιαστικός έρωτας στα παγκάκια του Πάρκου κι αργά τα βράδια Καβάφης, Καββαδίας, Καρυωτάκης".

"Δε νομίζω πως μας ενδιέφερε ν΄αμφισβητήσουμε οτιδήποτε με τη σημασία που δίνουμε στον όρο σήμερα. Βέβαια η θέα ενός μπλου τζιν προκαλούσε την ίδια υστερία όσο ένας νέγρος μέσα στο λεωφορείο για λευκούς στην Ατλάντα U.S.A. την ίδια δεκαετία. Δεν είχαμε διάθεση ν΄αμφισβητήσουμε κανέναν. Αυτοί μας φοβούνταν. Εμείς ανοίξαμε ένα δρόμο και μας πήγαινε και τον πηγαίναμε. Ας μη μεγαλοποιούμε τα πράγματα. Πάντως το μπλου τζιν το επιβάλαμε ακόμα και σ΄αυτούς που μας κυνηγούσαν και τώρα βέβαια δεν το φοράμε πια".

"Ναι, ακούω μια πεθαμένη μουσική που τελείωσε με την 'Γκλεντόρα' του Πέρι Κόμο, μια καθώς πρέπει ηχητική εκτέλεση του ρυθμού που προμήνυε τη βιομηχανοποίησή του, κάπου στα τέλη της δεκαετίας του '50. Το πνεύμα του ροκ εντ ρολ όμως διαπέρασε τον Γαλλικό Μάη και εξαϋλώθηκε στα λευκά κελιά. Κι όταν το λέω αυτό, όλοι με κοιτάνε περίεργα και ρωτάνε: τι εννοείς;"

"Όσον αφορά το Κυπριακό, γίνονταν πολλές κινητοποιήσεις. Ωστόσο, είχα την εντύπωση ότι η όποια διαδήλωση ήταν ευκαιρία για να συμβούν πράγματα, άσχετα απ΄αυτά που υποτίθεται οτι προωθούσε η διαδήλωση. Την πρώτη ώρα έπεφταν ξύλο και συνθήματα και στη συνέχεια όλα τα Γυμνάσια έπαιρναν το δρόμο για του Στρέφη και τον Λυκαβηττό, αναζητώντας τη Μόλι ή τη Βέρα και κει πάνω διαμορφωνόταν ένα άλλο κλίμα".

"Αυτό που μας ενδιέφερε ήταν μια σύγκρουση με την Αστυνομία και ότι αυτή εκπροσωπούσε. Έπειτα ξέραμε πολύ καλά ότι η Κύπρος δεν θα γινότανε ποτέ δική μας, η Μόλι όμως υπήρχε περίπτωση".

"Εκείνο που μας προβλημάτιζε ήταν η καθημερινή εξασκούμενη βία ενός Κράτους και κάποιου συστήματος απροκάλυπτα καταπιεστικού, χωρίς όνομα και τα δύο".

"Απλώς υπήρχαμε έτσι. Προσπαθούσαμε βέβαια να ενημερωθούμε με κάθε μέσο, κάτω από την πίεση μιας ελεγχόμενης πληροφόρησης και να ζούμε αγνοώντας συνειδητά τις επεμβάσεις του συστήματος".

"Δεν πέρασες από κει κάτω και έχεις δίκιο να αμφιβάλεις. Αλλά μια και δεν υπήρχε τότε κανείς (στα δεκαπέντε μας, μιλάω) για να μας δείξει κάποιο δρόμο ουσιαστικότερης παρέμβασης, πάντα ενάντια στο ίδιο αντικείμενο, εμείς κατακλύζαμε την Αθήνα με γιαούρτια, τρώγαμε ξύλο στην Ασφάλεια και στα λεωφορεία, γιατί φορούσαμε μπλου τζιν και περιφέραμε την γκετοποίησή μας επιδεικτικά. Εκτός αν εννοείς αντίδραση κάτι οργανωμένες χαζοπορείες στην Αμερικάνικη Πρεσβεία. Όχι, δεν υπήρξαμε τόσο αφελείς".

"Η δικιά μου η γενιά βγήκε μέσα από έναν παγκόσμιο πόλεμο κι άνοιξε τα μάτια της στα Δεκεμβριανά. Όταν κάποιος, όπως ήμουνα εγώ, σε ηλικία 4 ετών, είδε κάτω από τα παράθυρά του τανκς να ρίχνουν σπίτια, σκοτωμένα δεκαεξάχρονα παιδιά στις γωνίες, με το όπλο στο χέρι, μάχες με πολυβόλα ανάμεσα στο Στρέφη και τη Μπενάκη, τότε η μετεμφυλιακή κατάσταση μοιάζει με παράδεισο. Έπρεπε να ζήσουμε".



"Ο Ιούλιος στην Κόλαση" ('60)

"Σίγουρα. Υπήρχε και μια γενικότερη τάση φυγής. Δεν ήταν λίγα τα παιδιά που μάζευαν απ΄τα λιμάνια, γονείς και Αστυνομία, έτοιμα να μπαρκάρουν για την Λεγεώνα των Ξένων. Προσωπικά δεν ήξερα τι ήθελα να γίνω κι αν ήθελα να γίνω κάτι. Έφυγα λοιπόν κι εγώ για το εξωτερικό, αλλά μετά από 8 μήνες κατάλαβα πως το επάγγελμα δεν μου πήγαινε και με τη βοήθεια μιας ταινίας που στάθηκε αποκαλυπτική για μένα Ο θείος μου του Ζακ Τατί συνειδητοποίησα πως θ΄ακολουθήσω το σινεμά"

"Προσπαθούσαμε να δημιουργήσουμε κάτι που δεν καταφέραμε τελικά ποτέ, δηλαδή ομάδες πίεσης και παραγωγής, αλλά οι προσπάθειες σκόνταφταν στο γεγονός οτι ο κάθε έλληνας σκηνοθέτης κρύβει 10 Φελίνι μέσα του. Μετά ήρθε η χούντα κι οι περισσότεροι έφυγαν από τη χώρα, άλλοι είχαν το κουράγιο και έφτιαξαν κάποιες ταινίες κι εγώ αποτραβήχτηκα τελείως και ζούσα διά πλαγίων μέσων και πάντως έξω απ΄το κάδρο της εποχής".

"Αμπέχονα τύπου Τσε, αντίσταση με μπλα μπλα, σύναξη σε ελεγχόμενα απ΄την Ασφάλεια στέκια και μπουάτ και αντάρτικο τραγούδι. Αντίσταση των μικροαστών διανοούμενων, ελεγχόμενη και σικάτη. Για ποια προφανή επιλογή μιλάς. Για 20-30 γνήσιους που βασανίστηκαν μέσα σ' ένα σύνολο 9 εκατομμυρίων που τα 'σπαγε στα κουτούκια της Καισαριανής και τα σκυλάδικα και τα γήπεδα και με τους διανοούμενούς μας να σπρώχνονται στην ουρά για να εξασφαλίσουν μια θέση στην λίστα του αμερικάνικου Ιδρύματος Φορντ;"

"Η δυναμική αναμέτρηση μέσα από ένα αντάρτικο πόλης ήταν η μόνη λύση, πάντα με την προϋπόθεση οτι η βάση θ΄ακολουθούσε. Τέτοια περίπτωση δεν υπήρχε και η αηδία μου βγήκε στον Οργισμένο Βαλκάνιο, βιβλίο που σχεδίασα και έγραψα εκείνη τη μαύρη εποχή, για λόγους πάντα προσωπικούς κι όχι για να κάνω αντίσταση απ΄το γραφείο μου και 'ο καθένας στον δικό του πόλεμο' και τέτοιες αηδίες".

"Εκείνη την εποχή δεν ήταν εύκολο ν΄ακούσεις ρεμπέτικο. Βρισκόταν στην παρανομία και πολύ δύσκολα μπορούσες να έρθεις σε επαφή μαζί του. Κι όταν μεταλλαγμένο το ανέβασε ο Χιώτης στην Πατησίων ως αρχοντορεμπέτικο, εμείς είχαμε προ πολλού καταταγεί στο ροκ εντ ρολ ή γενικότερα αποχωρήσει. Άσε που αυτές οι λιπαρές και καλοξυρισμένες μούρες με τα γαρίφαλα στην κομβιοδοχή, τις χρυσές ταυτότητες και τα ηλεκτρικά μπουζούκια μου έφερναν αναγούλα. Ωστόσο, βρέθηκα μια φορά κάπου προς την Ιερά Οδό κι άκουσα τη Μπέλλου πριν αυτή γίνει γνωστή κι αγαπητή στους αρχιτέκτονες".

"Τον Έλληνα δεν τον άφησαν να τον εκφράσει τίποτα πέρα απ΄την κυρία Βουγιουκλάκη και κάτι νταουλογύφτικα στον Λυκαβηττό. Αυτοί που φέρανε στη μόδα το ρεμπέτικο, πέρα απ΄τους αντιστασιακούς αρχιτέκτονες και τους ευκαιριακούς διασκεδαστές, είναι κάτι παλιοροκάδες διανοούμενοι τους οποίους η Αριστερά τους φόρτωσε με κάποιες ενοχές εξαιτίας του αμερικάνικου παρελθόντος τους, έτσι κι αυτοί με τη σειρά τους προσπάθησαν να βρουν σημεία τομής του ρεμπέτικου με τη μαύρη μουσική μήπως κι έτσι αποκτήσουν και κάποιο προοδευτικό πιστοποιητικό".




"Ο ξανθός χαφιές" ('70)

"(Εθνικός Ελληνικός Κινηματογράφος) δεν σημαίνει τίποτα. Ας μας τον εξηγήσουν όσοι τον χρησιμοποιούν. Εγώ εδώ γεννήθηκα, έζησα και μεγάλωσα. Δεν κατέβηκα με κάποιο UFO. Κάτι όμως βρωμάει μ΄αυτή την ελληνικότητα. Κάποια, ας πούμε, ιδεολογική αντίδραση στο ντεκουπάζ και τους ρυθμούς του. Αν είναι δυνατόν. Πάντως δεν καταλαβαίνω τον όρο".

"Η κριτική έπαιξε καταστρεπτικό ρόλο κι αυτό φάνηκε απ΄τις ταινίες που γυρίστηκαν. Η αντίδραση στην Ελλάδα κρυβόταν πάντα κάτω από το αριστερούλικο κοστουμάκι (σαν τους μπάτσους με τα Adidas, το μούσι και το τζιν), όπου με ύφος μπλέιζερ πληροφορούσε όλους τους πικραμένους πως η τέχνη πρέπει να κινείται μέσα και κάτω από μια ορισμένη πολιτική ιδεολογία και φόρμα, ιδεολογία και φόρμα πάντοτε προσαρμοσμένη στην πνευματική αναπηρία και το τραυλό λεξιλόγιο των προστατευομένων της. Οι κριτικοί χρησιμοποίησαν τελικά τα σώματα των σκηνοθετών για να γυρίσουν τις δικές τους ταινίες κι αυτό το βρίσκω πολύ πρόστυχο".

"Όταν γύρισα την Ευρυδίκη δεν είχα πρόθεση να εναντιωθώ σε τίποτα. Απλώς, θα έλεγα οτι σε μια εποχή που πρωταγωνιστούσε η ομάδα, εγώ έστρεψα το βλέμμα μου στο άτομο. Έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια για να τολμήσουν κάτι τέτοιο οι πρώην ομαδάρχες".

"... Μην ρωτάς παρακάτω, γιατί δεν ξέρω. Γενικά δεν αυτοαναλύομαι στις κουβέντες και δεν είμαι και τόσο σοβαρό άτομο. Συμμαζεύομαι μόνο όταν γράφω κάποιο σενάριο, τον υπόλοιπο χρόνο κάνω ένα σωρό ανοησίες. Ακατανόητα για έναν σκεπτόμενο άνθρωπο πράγματα. Όσο για τον εγκλεισμό που λες είναι μια κατάσταση που με καταδιώκει από την περίοδο 1943 -'46".

"Η ταινία (τα Κουρέλια) χτυπήθηκε για την ιδεολογία της. Δεν είναι τυχαίο ότι το δεξιό τότε Υπουργείο Προεδρίας της Κυβερνήσεως, απαγόρευσε την προβολή με σκεπτικό δανεισμένο από 'προοδευτικές' εφημερίδες".

"Η αλήθεια είναι ότι χρειάζομαι επειγόντως και τον τίτλο του δημιουργού, γιατί αλλιώς δεν μπορώ να ψωνίσω με έκπτωση από την COSTA BODA και του VALENTINO".

"Όταν δεν υπάρχει μνήμη, δεν υπάρχει και ιστορία. Έγραψα λοιπόν τη δική μου ιστορία και κάποιας μερίδας από τη γενιά του '50 μέσα από τις μνήμες του παρελθόντός μου αλλά και του μέλλοντός μου. Έπρεπε και το δικό μας παρελθόν και η επέμβασή μας στην ιστορία αυτού του τόπου να μην πνιγεί. Αυτό μόνο έκανα και το τονίζω πάλι, για λόγους προσωπικούς".




"Ο Συμεών Αστράς στον Άδη" ('80)

"Αν και με γοητεύει περισσότερο ο Τενεσί Ουίλιαμς, φαίνεται απώθησα τον Πίντερ, ίσως γιατί η κόλασή του μου πήγαινε, ίσως και γιατί τον δέχομαι, σίγουρα όμως γιατί εγώ δεν μπορώ να γράψω σαν κι αυτόν. Βέβαια, ποτέ δεν επιχείρησα κάτι τέτοιο, γιατί, όπως σου είπα δεν είμαι και πολύ σοβαρός κι όταν αισθάνομαι στριμωγμένος από κάτι τέτοια, ανοίγω τον Μάρλοου, που βέβαια είναι πολύ σοβαρός..."

"Απ' τη στιγμή που αναγνωρίστηκα σαν εκφραστής του χώρου αυτού από μερίδα του περιθωρίου και από μερικούς ξενέρωτους διαμορφωτές της κοινής γνώμης... Μου φαίνεται οτι η αναγνώριση ήρθε με τη Γλυκιά Συμμορία κι επειδή εγώ δεν έχω καμιά διάθεση να παίξω το παιχνίδι 'μπες και συ μεσ' στο κουτάκι σου', γυρίζω τα μέσα έξω και πάω για άλλα".

"Δεν νομίζω οτι μαθαίνω κάτι κατά τη διάρκεια της πραγμάτωσης μιας ταινίας. Ας πούμε οτι κοινοποιώ αυτά που με απασχολούν, τα παλιά και τα μέλλοντα, στην προσπάθειά μου να έρθω σε επαφή με συγγενείς και να διαλογιστώ μαζί τους. Για μας είναι πολύ αναγκαίο να ξέρουμε οτι δεν είμαστε μόνοι".

"Η κλειστοφοβία όμως (με την Πρωινή Περίπολο) τώρα επεκτείνεται σε χώρους εξωτερικούς. Μετά τη Συμμορία, οι σχέσεις μου με το σινεμά άρχισαν να μην πηγαίνουν καλά. Κάποτε βέβαια η τεχνική θα επιτρέψει ένα σινεμά ελεύθερων επιλογών όπου ο θεατής, αφού έχει όλα τα Data στη διάθεσή του, θα μοντάρει τα κεφάλαια της ιστορίας μόνος του, μακριά απ΄την επιρροή του θεού -σκηνοθέτη ή του παραγωγού. Μέχρι τότε όμως θα βολοδέρνουμε μέσα στις θεωρίες και την ψευτιά. Προς θεού, δεν μιλάμε για αποστασιοποιήσεις και άλλα τέτοια ατυχήματα. Αλλά πως να το κάνουμε. Δεν μπορώ να βλέπω έναν ωραίο θάνατο στην οθόνη, τη στιγμή που ο θάνατος είναι ένα γεγονός τραγικά άσχημο (η αυτοκτονία στο τέλος της Συμμορίας δεν έχει σχέση με το θάνατο)".

"Όταν τα ΄λεγε αυτά ο Γκοντάρ, είχε γυρίσει κιόλας δυο ωραίους θανάτους και είχε κάνει τον κύκλο του και ισχυριζόταν πως θα γυρίσει άσχημα ένα θάνατο. Αυτό όμως δεν είναι λύση γιατί ένας τέτοιος θάνατος θα ΄ναι απλά ένας αδιάφορος θάνατος. Ο θάνατος του ξανθού (στη Συμμορία) είναι ένας άσχημος θάνατος, καλά γυρισμένος γι΄αυτό και τόσο άσχημος. Στους θανάτους λοιπόν, του ρίχνω του Γκοντάρ, στ΄άλλα μ΄αφήνει πίσω".

"Συμβαίνει να γνωρίζω τη σκηνογράφο (της Πρωινής Περιπόλου) 20 ολόκληρα χρόνια και να ζούμε μαζί για 15. Η επέμβασή της στη ζωή μου ήταν καθοριστική, γιατί να μην είναι και στο έργο μου; Έπειτα, πως να το κάνουμε, το σκηνικό είναι μια άλλη ταινία που πρέπει κι αυτή να γυριστεί".

"Έπειτα φαίνεται πως στα διάφορα in στέκια η πλήξη διασκεδάζεται με τη δημιουργία τέτοιων μύθων, μέχρι να ΄ρθει η ώρα που θα συρθούμε στα μίζερα κι ανέραστα κρεβάτια μας. Η αλήθεια είναι πως δεν βλέπω μόνο νουάρ και πως προτιμώ να συναρμολογώ τους, όποιας αποτελεσματικότητας, ωρολογιακούς μηχανισμούς μου, χωμένος κάτω απ΄το γραφείο μου παρά πάνω στα τραπεζάκια των τέτοιων μπαρ".





Υ.Γ.1: Σ΄αυτά τα δυο χρόνια, τρεις φορές προσπάθησα -από τότε που έμαθα οτι έφυγε ο Νίκος Νικολαϊδης. Τρεις φορές το πάλεψα να γράψω τι ακριβώς σημαίνουν για μένα όλα αυτά... Τρεις φορές απέτυχα και προτίμησα να αντιγράψω κάτι δικό του. Ίσως καλύτερα έτσι.
Υ.Γ.2: Το να σου πω "ευχαριστώ πολύ" και όχι μόνο για τις φωτογραφίες ακούγεται πολύ τυπικό και συνηθισμένο -αλλά δεν είναι καθόλου έτσι.

Posted in: Κολλήματα