"Σκληροί άντρες με σκληρά συκώτια και πρόσωπα σαν άστρωτα κρεβάτια"

Υπάρχουν κάποιοι τέτοιοι τύποι που σε εντυπωσίασαν όταν ήσουνα πιτσιρικάς κι ακόμα δεν τους έχεις ξεχάσει. Ο Mark E. Smith των Fall είναι ένας από αυτούς -κι αυτή είναι μια συνέντευξή του που πήρε στις 13 Νοεμβρίου ο Robert Chalmers για τον INDEPENDENT. Προσοχή λοιπόν κυρίες και κύριοι -το κλουβί ανοίγει:

Στο τρένο από το Euston για το Manchester προσπαθώ να ταξινομήσω στο μυαλό του τα πράγματα με τα οποία ο Mark E Smith ενοχλείται. Σ΄αυτά περιλαμβάνονται, χωρίς συγκεκριμένη σειρά: οι γιατροί, το Cheshire, η Jane Austen, η Manchester United, ο Guardian, ο David Bowie, το NYPD («λαπάδες που χαφιεδίζουν»),  το κόκκινο κρασί, η Αυστραλία, η πριγκίπισσα Νταϊάνα, οι «προλετάριοι», η απαγόρευση του καπνίσματος, οι ψυχολόγους, ο Alan Hansen και ο Alan Shearer («μοιάζουν με αστυνομικούς –πάω στοίχημα οτι πηγαίνουν για ψώνια παρέα»), οι φιλελεύθερους που είναι αντίθετοι με τον πόλεμο στα Φώκλαντ, το Brighton («σκατένιες παμπ, σκατένια ατμόσφαιρα»), ο JRR Tolkien, τα σκυλιά, ο Kojak («είναι μουνί») και το να δίνει συνεντεύξεις.

Γενικά μιλώντας, το να ασκείς πικρόχολη κριτική σε ότι απεχθάνεσαι μπορεί να βοηθήσει τη δημοτικότητά σου. Αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ στην περίπτωση του Smith, ίσως επειδή η λίστα με τα πράγματα που απεχθάνεται είναι τόσο ευρεία –όπως φαίνεται κι από το παραπάνω δείγμα, υπάρχει κάτι για όλους εκεί μέσα.

Ο Mark E Smith είναι από εκείνες τις φιγούρες στο χώρο της μουσικής που θα μπορούσε να περιγραφεί ως μυθική έχοντας παραμείνει για 35 χρόνια ηγέτης των Fall. Έχει τη φήμη ανθρώπου που δεν μπορεί να αντέξει τους ηλίθιους –ή οποιονδήποτε άλλο –αγόγγυστα. Ευφυής στιχουργός με έκδηλη ροπή προς τη βία, ο Smith πιστεύει οτι ένα στυλό είναι πιο δυνατό από ένα ξίφος, αλλά δεν έχει πάντα εύκαιρο ένα στυλό στο χέρι του. Λέγεται οτι κάποτε άφησε το ψεύτικο δόντι του στο ντουλάπι κάποιου άσχετου αυτοκινήτου. Σύμφωνα με άλλους, απείλησε να μαχαιρώσει κάποιον επειδή τον ξύπνησε. Φημολογείται οτι απέλυσε κάποτε έναν ηχολήπτη επειδή παράγγειλε σαλάτα.

«Δεν μπορώ να συνδέσω καθόλου όλες αυτές τις αρνητικές εικόνες με τον Mark», μου είχε πει κάποτε ο ποιητής John Cooper Clarke. «Από όσο τον θυμάμαι, συμπεριφερόταν συνεχώς σαν τέλειος τζέντλεμαν».

Όταν έρχεται στο τραπέζι μου στο μπαρ του ξενοδοχείου Malmaison, ο Smith (ο οποίος φοράει ένα εφαρμοστό, μέχρι ασφυξίας, πουκάμισο και ένα μαύρο δερμάτινο σακάκι) είναι ευγενικός και φιλικός. Μια σύγκρουση με έναν φανοστάτη πριν από χρόνια (έσπασε τον γοφό του) τού έχει αφήσει ένα μικρό πρόβλημα στο περπάτημα. Παραγγέλνει λάγκερ και ένα μεγάλο Jameson. Ψάχνει ευκαιρία να χρησιμοποιήσει μια από τις αγαπημένες του φράσεις σαν άνθρωπος που ψάχνει για καυγά. «Το Manchester έβγαλε πολλούς άντρες αυτού του είδους», είχε γράψει κάποτε. «Σκληρούς άντρες με σκληρά συκώτια και πρόσωπα σαν άστρωτα κρεβάτια».

Δεν χρειάζεται να διαβάσεις πολλές βιογραφίες του για να καταλάβεις οτι οι αμφεταμίνες δεν του είναι άγνωστες. Υπάρχουν πολλά πράγματα πάνω του που μου θυμίζουν τον   Alex Higgins. Εκτός από τον τρόπο που πίνει (χαλαρά αλλά αδιάκοπα), είναι και η σωματοδομή τους παρόμοια, καθώς και οι τρόποι τους –η συμπεριφορά τους σου δημιουργεί την απορία πώς διάβολο τους μπήκε η ιδέα οτι η βία είναι πρόσφορη λύση για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής τους. «Μ΄αρέσει να πιέζω τους ανθρώπους», μου λέει ο Smith, «μέχρι να βγάλω την αλήθεια από μέσα τους. Να τους μεθάω ή οτιδήποτε. Μετά ν΄ανακαλύπτω τι, στ΄αλήθεια, σκέφτονται. Να τους πιέζω και να τους πιέζω και να τους πιέζω».

Μόλις ολοκλήρωσε στο Ersatz την ηχογράφηση του 29^ου άλμπουμ των Fall το οποίο κινείται στα ομιχλώδη στάνταρ των προηγούμενων δουλειών του. 54 χρονών πλέον, κατάγεται από το Lower Broughton του Salford, μια περιοχή γεμάτη οπαδούς της Manchester United. Προφανώς, ο Smith υποστηρίζει τη City.

Τώρα ζει σε καλύτερη γειτονιά στο Prestwich με τη γυναίκα του, την Έλενα Πούλου.

Για την ακρίβεια, όπως εξηγεί ο Smith, απεχθάνεται ολόκληρη την πόλη του Manchester. «Το μισώ το γαμημένο το Manchester. Ήμουνα στο Cardiff τις προάλλες. Έπρεπε να δεις τα μαγαζιά εκεί πέρα. Είναι φανταστικά. Έφαγα ένα πρωινό εκεί πέρα –θα μπορούσα να τρώω τέτοιο πρωινό κάθε μέρα. Το φαγητό τους ήταν υπέροχο. Στο Manchester το φαγητό, τα μαγαζιά ήταν πάντα χάλια».

Το «χώσιμο» είναι ο συνηθισμένος τρόπος επικοινωνίας του αλλά αυτό δεν σημαίνει πάντα οτι αστειεύεται. Ο John Peel, ο, δηλωμένα, μεγαλύτερος φαν των Fall, είχε πει, «ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος μαζί του για το πού θα το πάει το πράγμα –μερικές φορές μπορεί να μην πάει καθόλου προς τα εκεί που θα ήθελες».

Στις συναυλίες, η ακατέργαστα ολέθρια δύναμη του Smith μεταφέρεται από ένα συνονθύλευμα ήχων (αυτή η φράση θα πρέπει να είναι ένα από τα μεγαλύτερα κλισέ που έχουν γραφτεί αλλά δεν υπάρχει τίποτα που να περιγράφει καλύτερα τους Fall). Ακόμα κι αν το μουσικό σας γούστο κινείται μεταξύ Μότσαρτ και Μαντοβάνι, θα ήταν (προτείνω) ενδιαφέρουσα εμπειρία να δείτε τους Fall τουλάχιστον για μια φορά στη ζωή σας. (Ακόμα κι αν αυτή η φορά ήταν στο Εδιμβούργο, εννιά μέρες πριν και είχατε πληρώσει για μια συναυλία στη μεγαλύτερη διάρκεια της οποίας ο Smith ήταν εξαφανισμένος από τη σκηνή και το κοινό έβριζε από κάτω). Είναι λιγότερο ένα ποπ γκρουπ και περισσότερο μια δύναμη της φύσης.

Αν και οι επιρροές του –οι Γερμανοί Can, οι Stooges και οι Velvet Underground -είναι εμφανείς, ο Smith παραμένει ξεχωριστός και πρωτότυπος. Υπάρχει πάντα κάτι σ΄αυτόν που υποδηλώνει οτι έχει επαφή με κάποια άλλη πραγματικότητα....

Το συγκρότημά του δημιουργήθηκε το 1976 κι από τότε ο Smith έχασε ή έδιωξε τουλάχιστον 66 μέλη. Αν και τα γκρουπ που χαρακτηρίζονται από μακροβιότητα στηρίζονται συνήθως σε χίππικες κολεκτίβες, όπως οι Grateful Dead, οι Fall χαρακτηρίστηκαν από πρόσκαιρες συνθέσεις των οποίων τα κύρια χαρακτηριστικά ήταν η εκατέρωθεν εκτόξευση χολής, τα μπουνίδια και η αρνητική ενέργεια. Το πιο διάσημο πρώην μέλος του γκρουπ, ο DJ Mark Riley, αν και εκδιώχθηκε από το συγκρότημα τη μέρα του γάμου του, εξακολουθεί να περιγράφει τον Smith σαν «μεγαλοφυή».

Όταν φεύγουν οι μουσικοί του, ο Smith ψάχνει να τους αντικαταστήσει με άλλους που έχουν μικρή ή καθόλου εμπειρία. «Τους φτιάχνω», μου λέει, «σαν προπονητής ποδοσφαίρου. Είμαι λίγο σαν τον Alex Ferguson». 

 

Υπάρχει ένα ολόκληρο βιβλίο –το Fallen, που βγήκε το 2008 από τον Dave Simpson –αφιερωμένο στις αναμνήσεις των πρώην συνεργατών του. Ο Smith δεν περιγράφεται ιδιαίτερα κολακευτικά, ειδικά στον τομέα των σχέσεών του με τις γυναίκες. Η Πούλου

 είναι η τρίτη γυναίκα του, η προηγούμενη ήταν η Αμερικάνα κιθαρίστρια Laura Salenger, ευρύτερα γνωστή ως Brix Smith –από το 1983 ως το 1989. Είχε και μια σύντομη σχέση με την Saffron Prior, την τότε υπεύθυνη του φαν κλαμπ του. Με την Έλενα παντρεύτηκαν το 2001 και πλέον παίζει κήμπορντς στο συγκρότημά του. Οι πρώην μουσικοί του, όπως μου λέει, ήταν «αρχίδια που δεν μπορούσαν ούτε τις μπύρες τους να κρατήσουν και έπρεπε επειγόντως να πάνε σπίτια τους στο Cheshire».

«Ακόμα κι έτσι, το να απολύσεις έναν άνθρωπο επειδή παράγγειλε μια σαλάτα...»

«Η σαλάτα ήταν η τελευταία σταγόνα».

«Άρα, θυμάσαι ποιος ήταν!»

Ο Smith μού ρίχνει ένα αγριεμένο βλέμμα. «Όχι».

«Αν κατάλαβα καλά, απολύεις ανθρώπους για το τίποτα».

«Ποτέ δεν θα έκανα κάτι τέτοιο. Κανένας δεν ακούει ποτέ τη δική μου πλευρά της ιστορίας».

«Γιατί συμβαίνει αυτό;»

«Γιατί ποτέ δεν τη λέω. Έχω απολύσει τους μισούς απ΄όσους νομίζεις. Οι υπόλοιποι έχουν φύγει από μόνοι τους, για να γυρίσουν στις ξεφτιλισμένες τις μονότονες ζωές τους. Και μόνο τότε φτάνουν στο σημείο να εκτιμήσουν πόσο καλά ήταν τα πράγματα πριν».

Σαν το πρότυπό του τον Σερ Άλεξ, ο Smith είναι πολύ διαχυτικός ακόμα και με τους ξένους. Καθόμαστε δίπλα-δίπλα και συχνά με χτυπάει στο χέρι, η ένταση του χτυπήματος εξαρτάται από το θέμα της συζήτησης

«Το να είσαι στους Fall», λέει, «δεν μοιάζει με το να είσαι σε οποιαδήποτε άλλο συγκρότημα. Δεν είναι διασκέδαση. Πολλοί μουσικοί δεν καταφέρνουν να το αντέξουν. Δεν είναι τόσο έξυπνοι όσο εγώ...» καταλαβαίνει αμέσως τη μεγαλοστομία της δήλωσής του. «Ή εσύ», συμπληρώνει....

Αργότερα το ίδιο απόγευμα, όταν τον ρωτάω για τις σχέσεις του με τη Brix, τη δεύτερη γυναίκα του, που πλέον ζει με τον βιολονίστα Nigel Kennedy τα χτυπήματα στο χέρι μου φτάνουν στη μεγαλύτερή τους ένταση. Σε κάποια στιγμή, ενώ το θέμα μας είναι η Brix, βλέπω τον μπάρμαν να μας κοιτάζει –το αποδίδω στο οτι, μάλλον δεν έχει ξαναδεί δυο πελάτες να κάθονται δίπλα-δίπλα έχοντας την τρομοκρατημένη έκφραση επιβατών γιγάντιου ρόλερ κόστερ.

Σε μια μακροσκελή συνέντευξη της μητέρας του, περιγράφεται πώς συναντήθηκε ο Mark με την πρώτη του σύντροφο, την Una Baines σε ένα πάρτυ εργαζομένων καθώς και το οτι επέστρεψαν σπίτι και ξερνούσαν όλη νύχτα. Ο Smith, σύμφωνα με την μητέρα του την Irene, η οποία ζει ακόμα στο βόρειο Μάντσεστερ (ο πατέρας του πέθανε ξαφνικά το 1989) ήταν πρώτος στην τάξη του όσο πήγαινε στο Δημοτικό. Στη συνέχεια πήγε στο σχολείο του Stand Grammar. Δεν του άρεσε πολύ η εμπειρία.

«Νομίζω», του λέω, «οτι δεν ήσουν πολύ σκληρός. Σε κακομεταχειρίστηκαν στο σχολείο;»

«Μου την έπεφταν επειδή ήμουνα συνεσταλμένος. Είχα μικρότερες αδελφές, δεν μπορούσα να στραφώ σ΄αυτές για βοήθεια. Δεν είχα έναν μεγαλύτερο αδερφό».

«Είπες ‘συνεσταλμένος’;»

«Είχα προβλήματα», λέει ο Smith, έχοντας ήδη μετανιώσει που ανοίχτηκε, «για μια βδομάδα μόνο. Μετά, όλα έστρωσαν».

«Πώς το έλυσες το θέμα δηλαδή;»

«Εγώ... (στρέφεται στον σερβιτόρο) Μπορώ να έχω ένα Jameson's παρακαλώ; Διπλό. Ξέχασα για τι πράγμα συζητάγαμε Robert»

«Για τα προβλήματά σου στο σχολείο».

«Κλείστηκα στον εαυτό μου. Δεν μου αρέσουν οι άνθρωποι που τριγυρνάνε λέγοντας ‘με κακομεταχειρίστηκαν στο σχολείο’. Ο μπαμπάς μου είχε προβλήματα με τη Black Watch (στρατιωτικό τάγμα Σκωτσέζων του Αγγλικού Στρατού). Το γαμημένο το 1945. Στο Salford. Μου έλεγε, ‘αν νομίζεις οτι σε κακομεταχειρίζονται στο σχολείο..’ -αυτό, όταν ήμουν 6 χρονών –σκέψου πώς ήταν με τη Black Watch’».

«Ο χαρακτηρισμός ‘συνεσταλμένος΄ θα εκπλήξει πολύ κόσμο».

«Αλήθεια είναι αυτό. Οι άνθρωποι χέζονται από το φόβο τους όταν βρίσκονται μαζί μου».

«Νομίζω οτι αυτό είναι ένα προσωπείο που χρησιμοποιείς για να προφυλάγεσαι».

«Λοιπόν... δεν θέλω σεκιουριτάδες, δεν νομίζω οτι», προσθέτει με το χαρακτηριστικά στεγνό χιούμορ του, «οι σεκιουρτιάδες κάνουν καλό στη δημιουργικότητα».

Παράτησε το σχολείο στα 16 του, έπιασε μια δουλειά στο λιμάνι και γράφτηκε σε νυχτερινό.

«Διάβαζα Arthur Machen –το βιβλίο για τη ‘Λευκή Δύναμη’. Ένα καταπληκτικό βιβλίο για τα ναρκωτικά. Στο νυχτερινό μάς δώσανε EM Forster, το ‘Πέρασμα στην Ινδία’. Το βρήκα δύσκολο να έρθω κοντά σ΄αυτό το βιβλίο».

«Τελικά το πέρασες το συγκεκριμένο μάθημα;»

«Όχι. Έφυγα. Ένιωσα… –ήμουν πολύ ευγενικός τότε αλλά αυτό που ήθελα να τους πω ήταν, ακούστε: πληρώνω γι΄αυτά τα μαθήματα από τη δουλειά μου στο λιμάνι. Γιατί δεν έχουμε καθόλου Norman Mailer; Ή Henry Miller; Ο καθηγητής ούτε που τους είχε ήξερε».

«Συνάντησα τον Mark το 1973», μου είχε πει παλιότερα η Una Baines. «Μοιραζόμασταν το ίδιο πάθος για τα βιβλία, την πολιτική και τη μουσική. Διαβάζαμε Orwell και Huxley, εκείνος μού έμαθε τον Kurt Vonnegut. Είχε άποψη για ένα μεγάλο πεδίο θεμάτων, όπως για παράδειγμα την ισότητα των δύο φύλων, κάτι ασυνήθιστο για 16άχρονο. Έδειχνε πολύ σοφός για την ηλικία του. Εκείνη την εποχή ήταν ο καλύτερός μου φίλος, προτιμώ να κρατήσω αυτό, παρά την παράνοια που ακολούθησε».

Ο πατέρας του και ο παππούς του ήταν υδραυλικοί.

«Μοιάζεις καθόλου με τον πατέρα σου;»

Ένα κοφτό χτύπημα στο χέρι.

«Πώς το εννοείς;»

«Στον χαρακτήρα».

«Δεν ξέρω. Τι μόδα κυκλοφορεί σχετικά με αυτό;»

«Ποιο αυτό;»

«Τις ερωτήσεις σχετικά με τους γονείς».

«Ήταν περήφανος ο πατέρας σου για σένα;»

«Φαίνεται οτι ήταν. Δεν μου το είπε ποτέ. Το ανακάλυψα αργότερα, από τους φίλους του. Το να δείχνεις τα συναισθήματά του δεν είναι κάτι που κάνεις συχνά». Ούτε τότε, ούτε, όπως προδίδει η έκφρασή του, τώρα. Χρησιμοποιώντας για μια ακόμα φορά τον αντιπερισπασμό, γυρνάει την κουβέντα στους νέους περιορισμούς στην πώληση φαρμάκων για το κρυολόγημα.

Η φανατική προσήλωση μερίδας κοινού στους Fall ήρθε σαν αποτέλεσμα της μεθόδου δημιουργικής γραφής η οποία αναπτύχθηκε ανάμεσα στα μέλη του συγκροτήματος. Ο Smith, είχε την Baines στα κίμπορντς, τον χαρισματικό Martin Bramah στην κιθάρα, τον Tony Friel στο μπάσο και (λίγο αργότερα) τον Steve Ormrod στα ντραμς. «Ποτέ μου δεν είδα τον ‘συνεσταλμένο’ Mark Smith», λέει ο Bramah. «Όσο τον γνώριζα ήταν κάτι ανάμεσα στον Flashman (παλιό ηλεκτρονικό παιχνίδι) και τον Μπίλυ τον Ψεύτη».

Λέω στον Smith οτι ήμουν συμμαθητής με ένα φίλο του Steve Ormrod. «Τι ακριβώς συνέβη με αυτόν;» ρωτάει.

«Άκουσα οτι πήγε στις σιδηροδρομικές γραμμές, έβγαλε το μπουφάν του, το δίπλωσε σα μαξιλάρι, το έβαλε πάνω στις γραμμές και μετά ακούμπησε το κεφάλι του πάνω στο μπουφάν» (Αυτό έγινε το 1994, δεν υπάρχει καμιά υπόνοια οτι η σχέση του με τους Fall τον οδήγησε στην αυτοκτονία).

«Κρίμα», λέει ο Smith, «ήταν ωραίος τύπος».

Οι Fall υπήρξαν ασυνήθιστο συγκρότημα -ήδη από τη στιγμή που πρωτοεμφανίστηκαν έμοιαζαν εντελώς προσηλωμένοι σε έναν ανορθόδοξο τρόπο παραγωγής ενέργειας, ο οποίος, με τα χρόνια, θα αποδεικνυόταν, σύμφωνα με τα λόγια του John Peel, «πάντα διαφορετικός και πάντα ίδιος».

Ο Peel μού είπε κάποτε, αναφερόμενος στον Smith (ο οποίος παραμένει προστατευόμενός του όσα χρόνια κι αν πέρασαν) πόσο δύσκολο είναι να θαυμάζεις τη δουλειά κάποιου «όταν υποψιάζεσαι οτι η συμπεριφορά του θα είναι εντελώς ανυπόφορη».

«Σίγουρα πάντως», λέει ο Smith, «δεν συναντιόμαστε συχνά».

«Αλλά ήσουν ένα κλασσικό αριστερό αγόρι όταν ξεκίνησες, έτσι δεν είναι;»

«Ναι. Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα. Σκληροπυρηνικός αριστερός». Διαγράφηκε από τους τοπικούς Εργατικούς όταν εκείνοι αντιτέθηκαν στην στρατιωτική εισβολή στα Φώκλαντ.

«Είμαι πολύ περισσότερο αριστερός τώρα –έτσι πιστεύω. Θεωρώ οτι ο Στάλιν είχε δίκιο. Πιάσε έναν στους πέντε εκδότες εφημερίδων κι έναν στους πέντε βουλευτές και τουφέκισέ τους. Έτσι θα στρώσουν», ξεκαρδίζεται στα γέλια.

«Κοίτα –ξέρεις οτι δεν είμαι καθόλου έτσι. Μέλη της οικογένειάς μου δουλεύουν στην πρόνοια. Και δουλεύουν σκληρά. Και τώρα, μετά από 13 χρόνια, τους στέλνουν να περάσουν από συνέντευξη και να ξανακάνουν αίτηση για τη δουλειά τους έχοντας να συναγωνιστούν με κάτι απόφοιτους του Wilmslow. Ένας φίλος μού είπε οτι συνάντησε τον Κάμερον στο Live Aid. Έχουμε τους μαλάκες από το Glastonbury να κυβερνάνε αυτή τη χώρα. Ανθρώπους που τους αρέσει το αρχίδι ο Geldof. Και δεν είναι καν τόσο έξυπνοι όσο εκείνος».

Σε αντίθεση με τη δουλειά και τις απόψεις του, ο Smith έχει μια αρκετά συντηρητική και θετική αντιμετώπιση σε κάποιο θέμα.

«Έχεις πει δημόσια οτι θα πρέπει κανείς να παντρεύεται αν θέλει να ζήσει με μια γυναίκα. Εσύ παντρεύτηκες την Una Baines (δεν ισχύει αυτό, αλλά δεν το αντικρούει) και μετά από αυτήν...»

«Και μετά από αυτή», με διακόπτει, «το όνομα που δεν πρέπει να αναφερθεί».

 

Η Brix Smith, κόρη ψυχολόγου από το Λος Άντζελες, συνάντησε τον Mark στο Σικάγο και έπαιξε με τους Fall από το 1983 ως το 1989 (επέστρεψε για ένα σύντομο διάστημα το 1994). Παντρεύτηκαν το 1983 και χώρισαν έξι χρόνια αργότερα. Η Brix, που πλέον δραστηριοποιείται επιτυχημένα στον κόσμο της μόδας, θεωρήθηκε υπεύθυνη (λανθασμένα, όπως ισχυρίζεται ο Smith) για την τότε τάση του συγκροτήματος να ντύνεται κομψά και να βγάλει κάποια σινγκλ που έκαναν καλή πορεία στα τσαρτ, όπως τη διασκευή του τραγουδιού του R Dean Taylor, "There's a Ghost in My House".

«Πώς γνωρίστηκες με τη  Laura (Brix);»

«Γιατί θες να μάθεις; Έχει να κάνει με τον σεξουαλικό σου προσανατολισμό;» σταματάει απότομα. «Βασικά, χαίρομαι που ρώτησες. Αλλά αν πω αυτά που ξέρω για τη... Brix» (προφέρει το όνομα με τη χροιά που θα χρησιμοποιούσε ένας δικτάτορας για να αναφερθεί σε μια στρατιωτική πανωλεθρία), «δεν θα ήταν σωστό να τυπωθούν τέτοια πράγματα. Όταν χωρίσαμε, ήταν φανταστική η ψυχολογική υποστήριξη που έλαβα».

«Χρειαζόσουν υποστήριξη;»

«Όχι υποστήριξη. Όχι υποστήριξη. Δεν χρειαζόμουν... Ξέρεις Robert, στ΄αλήθεια δε νομίζω οτι είσαι πολύ καλός στο να παίρνεις συνεντεύξεις. Πιστεύω οτι θα ήταν προτιμότερο να ασχοληθείς με κάτι άλλο». Με κοιτάζει, ξύνει το κεφάλι του σα να σκέφτεται για ποια άλλη δραστηριότητα θα ήμουν κατάλληλος: λογιστικά, ποδολογία ή κροκέ.

«Ρωτάω», επιμένω, «γιατί εσύ και η Brix δείχνατε πολύ ταιριαστοί».

«Α, κατάλαβα! Είσαι από το βόρειο Μάντσεστερ! Και σκέφτεσαι: πώς γίνεται ένας αρχίδης σαν κι εμένα να παντρεύτηκε...»

«Για την ακρίβεια αναρωτιόμουν γιατί την Brix; Θα πρέπει να ήταν πολύ σημαντική για σένα!»

«Θα σου πω αυτό. Όταν την πρωτογνώρισα νόμιζε οτι Armani ήταν το όνομα κάποιας ερήμου στην Ιταλία και Chanel ήταν η γαλλική ονομασία της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Dover και Calais. Εντάξει;»

«Νόμιζα οτι ήταν σνομπ» (Η Brix Smith όπως η Andrea Dworkin κι ο Bret Easton Ellis παρακολούθησαν το Κολλέγιο Bennington του Βερμόντ).

«Άκου –προέρχομαι από μια κοινωνία στην οποία, αν παντρευτείς μικρός, η ζωή σου τελειώνει. Έτσι λοιπόν περίμενα μέχρι που γνώρισα τη Brix. Και μετά προέκυψε η Angel – Nigel Πωστηλένε (Kennedy). Δεν σηκώνω κουβέντα γι΄αυτήν», λέει με μια ευδιάκριτη νότα σαρκασμού. «Σκέφτεσαι με ποια από όλες τις γυναίκες που πήγες θα μπορούσες να ζήσεις για πάντα. Σκέψου πώς έχουν γίνει τώρα. Δείχνουν απαίσιες. Μοιάζουν...», ο Smith σταματάει. «Μοιάζουν... με σένα. Μη με παρεξηγήσεις», προσθέτει παιχνιδιάρικα. «Διαθέτεις κάποιο είδος μαγνητισμού».

«Υπάρχει κάτι στο παρελθόν σου για το οποίο θεωρείς οτι θα έπρεπε να απολογηθείς;»

«Όχι. Δεν έχω ποτέ κακοποιήσει γυναίκα και δεν έχω ποτέ χτυπήσει κάποιον που δεν το άξιζε».

«Μπορείς να βρεις κάτι που πήγε στραβά από δικό σου λάθος;»

«Στη μουσική ή στη ζωή;»

«Και στα δύο».

«Όχι».

Ποιος ξέρει πόσο βαθιά κρύβεται η ενοχή; («Αν απολογούμουν για κάθε λάθος που έκανα», είχε πει κάποτε, «δεν θα μου έμενε ελεύθερη μέρα στη ζωή μου»)

«Κι εσύ;» με ρωτάει. «Έχεις μετανιώσει για τίποτα;»

«Μετάνιωσα που δεν δέχτηκα να συμμετάσχω στο Perverted by Language, εκείνο το βιβλίο του 2007 όπου διάφοροι συγγραφείς έγραφαν μια μικρή ιστορία βασισμένη σε έναν τίτλο τραγουδιού των Fall»

«Εκείνο το βιβλίο», μου λέει, «ήταν σκατένιο».

Διαπιστώνοντας πόσο διασκεδαστική παρέα είναι, λέω στον Smith οτι δεν θα άντεχα να δουλέψω γι΄αυτόν ούτε μια βδομάδα. Έχω ακούσει τόσες πολλές ιστορίες –το μπουνίδι επί σκηνής στη Νέα Υόρκη τον Απρίλη του 1998, τον τρομερό καυγά με τη Julia Nagle (πλέον  Adamson) σε ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης.

Ο Smith συνελήφθη και κατηγορήθηκε για επίθεση τρίτου βαθμού καθώς και για παρενόχληση τής Adamson –αυτή ήταν μια πολύ περίεργη κατηγορία κατά την άποψη του, αφού ισχυρίζεται οτι η μόνη βία που άσκησε εναντίον της ήταν να της φωνάξει δυνατά και να τη χρησιμοποιήσει σαν ανθρώπινο τασάκι –λέει μάλιστα οτι το τσιγάρο που εκτοξεύτηκε «πήγαινε για τη γυμνάστριά της» γιατί ήθελε να την κάνει «να σκεφτεί οτι την χρησιμοποιούσαν».

Μετά τα ατυχή συμβάντα στο ξενοδοχείο, ο Smith κλείστηκε για λίγο στη φυλακή του Αστυνομικού Τμήματος της Νέας Υόρκης. «Τα άντερά μου», λέει, «έγιναν νερό από τον φόβο». Καταδικάστηκε να συμμετάσχει σε ένα πρόγραμμα επανένταξης στο Bury.

«Είμαι πάντα ο αποδιοπομπαίος τράγος», λέει.

Η Adamson έχει πλέον τη δική της, επιτυχημένη, δισκογραφική εταιρεία. Αλλά ξέρω τουλάχιστον ένα πρώην μέλος του συγκροτήματος που βγάζει τα έξοδα του φαγητού του χρησιμοποιώντας τη φήμη του σαν πρώην μέλος των Fall.

«Σχεδόν όλοι το κάνουν», λέει ο Smith. «Μιλάνε γι΄αυτό σα να πολέμησαν στο Βιετνάμ. Υποφέρουν από –πώς το λένε αυτό το πράγμα που παθαίνουν οι Αμερικάνοι;»

«Μετα-τραυματική δυσλειτουργία;»

«Όχι. Το λένε... επιλεκτική μνήμη. Όταν περάσει ο καιρός λένε ‘Ω μα ήταν υπέροχος ο Mark’ Στην αρχή το μόνο που λέγανε ήταν: ‘Είσαι κλέφτης. Είσαι μεθύστακας. Θα σε σκοτώσω΄».

Για κάποιον τόσο εγωκεντρικό, όσο ο Smith, είναι εντυπωσιακό το πόσο μεγάλη γκάμα καλύπτουν τα ενδιαφέροντά του. Είναι βαθύς γνώστης της τέχνης και το αποδεικνύει ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για τον William Blake, για τον Grayson Perry, ή για τον γραφίστα των δίσκων του, τον Pascal Legras.

Εντρυφώντας στην παραψυχολογία έμαθε από μόνος του να διαβάζει Ταρώ. Όταν ήταν παιδί, λέει οτι «τα ρολόγια ανατινάζονταν κάποιες φορές όταν τα πλησίαζα». Κάποτε, σε περίοδο οικογενειακών διακοπών στη Rhyl, άρχισε απροειδοποίητα να μιλάει διάφορες ξένες γλώσσες. («Απλώς συνέβη, δεν ξέρω γιατί»). Έχει επίσης γράψει για το ταλέντο του σαν πνευματιστής. «Έκανα κάποτε παρέα με μέντιουμ. Ήταν άσκοπο. Κανένας τους δεν μπορεί να αναστήσει ένα ψόφιο άλογο –έχω άδικο;»

Στο βιβλίο του με τίτλο Renegade ισχυρίζεται: «έχω την ικανότητα να βλέπω το μέλλον –υποθέτω οτι αυτό σχετίζεται με τα Ταρώ».

«Διάβαζες συχνά τα χαρτιά;»

«Ναι. Είναι κακοτυχία να μιλάς γι΄αυτά»

«Αλλά είναι γραμμένο στο βιβλίο σου»

«Ο εκδότης το ζήτησε».

«Σου έφερε κακοτυχία;»

«Όχι»

«Συνάντησες την τωρινή σύζυγό σου την Έλενα, το 1996, στο Βερολίνο;»

«Ναι».

Δεν έχει καμιά διάθεση να επιστρέψουμε στο θέμα των σχέσεών του. «Είσαι παντρεμένος;» με ρωτάει.

«Ναι».

«Γαμημένε μπάσταρδε», γελάει καλόκαρδα. «Είσαι μεγάλη κουράδα».
 Παραγγέλνει κι άλλο ποτό. Νιώθω ένα φιλικό χτύπημα στο χέρι. Νομίζω ότι αρχίσουμε να έχουμε κάποια οικειότητα. Του προτείνω να κάνουμε μια βόλτα στην οδό Tib –απ΄όσο θυμάμαι ήταν παράδεισος εκεί πέρα, όλο μαγαζιά με τροπικά ψάρια, βιβλιοπωλεία και δισκάδικα.

«Ήταν υπέροχη η Tib παλιά –έτσι;» μου λέει. «Ήταν ξεχωριστή. Τώρα είναι σκατά»

Φεύγουμε τελικά αλλά δεν φτάνουμε μακρύτερα από το ξενοδοχείο Castle, σ’ένα φιλικό παμπ και πρώην λαϊβάδικο της οδού Oldham, πρόσφατα ανακαινισμένο. «Ξέρεις, κάποιος είπε ότι όποιος κι αν έγραφε όλη την αλήθεια για τη ζωή του, θα έγραφε ένα αριστούργημα –συμφωνείς;» τον ρωτάω.

 «Όχι».

«Υποθέτω οτι αυτό θα ίσχυε στην περίπτωσή σου».

«Δεν θα μπορούσα. Δεν θα μπορούσα να το κάνω».

«Το Renegade δεν είναι κάτι τέτοιο» (Μερικά αποσπάσματα θα μπορούσαν να περιγράφουν σαν ατόφιες εκρήξεις χολής) «Γιατί το έγραψες;»

«Λόγω των βιβλίων που βγήκαν για μας –όπως του Mick Middles ας πούμε. Και εκείνης της μαλακίας, τού Fallen»

«Αν έκανα εγώ επιμέλεια στο Renegade θα σου έλεγα να μην το κάνεις τόσο φανερό κάθε φορά που προσπαθείς να ξεκαθαρίσεις τους λογαριασμούς σου με τους άλλους».

«Δεν είχα ποτέ κανέναν λογαριασμό να ξεκαθαρίσω»

Έρχεται να μας βρει ένας φίλος του που λέγεται κι αυτός Mark. Κι αυτός, σαν τον John Cooper Clarke και κάθε άλλο φίλο του Smith που έχω συναντήσει είναι ευγενικός, διασκεδαστικός και ιδανικός για παρέα. Δεν ήταν από τις ευκολότερες μέρες της ζωής μου αλλά λυπάμαι που πρέπει να φύγω βιαστικά για να προλάβω το τελευταίο τρένο για το Λονδίνο.

«Μην ξαναγυρίσεις ποτέ εδώ πέρα, Robert», μου λέει. «Το Μάντσεστερ είναι απαίσιο. Μείνε εκεί κάτω στα βόρεια».

Τον ρωτάω για τα μελλοντικά του σχέδια.

«Τι σκοπεύω να κάνω; Θα έρθω να ζήσω μαζί σου. Αύριο κιόλας».

Σκέφτομαι τις 5 ώρες που περάσαμε μαζί και δεν νομίζω να έχω συναντήσει άλλον άνθρωπο που να παρουσιάζει τόσες αλληλοσυγκρουόμενες προσωπικότητες όσες ο Mark E Smith. Ήταν, ανάλογα με τη στιγμή, ευφυής, αρρωστημένα αστείος, γενναιόδωρος, επαρμένος, διεισδυτικός, εριστικός και αγχώδης. Το μόνο σταθερό σημείο ήταν οι βωμολοχίες του.

Τον αφήνω σ΄ένα γωνιακό τραπέζι. Είναι χαμένος στις σκέψεις του και παρατηρεί τον κόσμο γύρω του. Σε αντίθεση με τις περισσότερες εμβληματικές φιγούρες της ροκ –κι ο Smith είναι μια από αυτές –του ταιριάζει να γερνάει. («Έμοιαζε γέρος», μου είχε πει ο Martin Bramah, «από την πρώτη φορά που τον είδα»). Στο μισοσκόταδο, σέρνοντας το ποτήρι με το ουίσκι του στο ξύλινο τραπέζι, μοιάζει περίεργα έξω από τον χρόνο. Αν του βγάλεις μια φωτογραφία με σέπια μπορείς άνετα να τον περάσεις για έναν από εκείνους τους παλιούς στρατιώτες που έδειχναν να μην έχουν συναισθήματα –ανθρώπους σαν τον Jack, τον πατέρα του, ψημένους στις μάχες, αγύριστα κεφάλια. Ο Mark E Smith θα ταίριαζε μια χαρά στην παρέα τους αν δεν κουβάλαγε σαν κατάρα το άβολο χάρισμα της καλλιτεχνικής διαίσθησης.

Posted in: Κολλήματα