Stephen King- 22/11/63

Αυτό είναι ένα άρθρο που έγραψα για το Wild Thing:

Ο Stephen King είναι μεγάλος συγγραφέας. Μπορεί να παράγει μυθιστορήματα με καταιγιστικό ρυθμό ακολουθώντας την εμπορικά πετυχημένη (δική του) συνταγή των ιστοριών τρόμου (και πέφτοντας, συχνά, στην παγίδα της επανάληψης), μπορεί να κυκλοφορεί μέχρι και τις αδούλευτες προσπάθειές του υπο μορφή διηγημάτων αλλά παραμένει τεράστιος μυθοπλάστης. Αν αμφιβάλλεις, δεν έχεις παρά να διαβάσεις το Carrie (θαυμάσια αποτύπωση του τέλους της κοριτσίστικης παιδικότητας), το Shining (ο τρόμος του συγγραφικού μπλοκαρίσματος), το It (αναφορά στο οποίο γίνεται στο καινούργιο του βιβλίο) και το Stand by me (δυο συνταρακτικές περιγραφές της παιδικής φιλίας), το Dark half (η αγωνία του συγγραφέα σχετικά με την πρωτοτυπία των γραπτών του και με τη σχιζοφρένεια της αυθυπαρξίας των μυθιστορηματικών χαρακτήρων), το Green Mile και το Shawshank Redemption (δυο από τις καταπληκτικότερες ιστορίες της παγκόσμιας λογοτεχνίας), το Firestarter (μια συγκλονιστική αναφορά στη σχέση πατέρα-κόρης), το Summer of Corruption (συνταρακτική μελέτη για τα όρια μεταξύ της κτηνωδίας σε συλλογικό επίπεδο και της καλοσύνης σε προσωπικό επίπεδο) ή το Hearts in Atlantis (μια ημιτελή ελεγεία για τη χαμένη νεότητα και την επακόλουθη κατάρρευση της μέσης ηλικίας).  

Αναφέρθηκα ενδεικτικά στα βιβλία του King και πουθενά δεν χρησιμοποίησα τους χαρακτηρισμούς για τους οποίους ο συγγραφέας έγινε διάσημος, πουθενά δεν αναφέρθηκα σε τρόμο, αγωνία, μακάβριο, διαβόλους, τριβόλους, εξωγήινους και εκτοπλάσματα. Γιατί ο King χρησιμοποιεί το θρίλερ σαν βάση πάνω στην οποία στήνει τις αγωνίες της καθημερινότητας. Οι ήρωες του δεν είναι καθημερινοί άνθρωποι που τους συμβαίνουν τρομερά πράγματα, είναι άνθρωποι που βιώνουν τρομερές καταστάσεις και μέσα από αυτές προσπαθούν να διαχειριστούν την καθημερινότητα.  Γι’ αυτό άλλωστε ο King είναι μάστορας στη δημιουργία χαρακτήρων, εκεί που άλλοι γεμίζουν σελίδες αποτυγχάνοντας να αποδώσουν το χρώμα των μαλλιών ενός χαρακτήρα, στον King αρκούν δυο λέξεις για να μας κοινοποιήσει μέχρι και τον εσωτερικό κόσμο των επιμέρους συντελεστών της κάθε ιστορίας του.

Η εμμονή του King με το παρελθόν (ειδικότερα με τη δεκαετία του ’60) είναι παραπάνω από εμφανής σε πλήθος βιβλίων του. Ήδη από το Hearts in Atlantis επιχείρησε το άλμα προς τα πίσω αφήνοντας όμως τους ήρωες μετέωρους. Τώρα, με το 22/11/63 προχωράει παραπέρα, δεν αρκείται σε ένα άλμα, αλλά μετατρέπει το παρελθόν σε ροντέο στο οποίο ο ήρωας μπαινοβγαίνει ασταμάτητα. Λοιπόν, τι έχουμε εδώ πέρα;

Έχουμε μια πολυφορεμένη ιδέα: το ταξίδι στο παρελθόν.  Και σα να μην ήταν αυτό αρκετό, σα να μην έφτανε η κοινοτυπία της ιδέας, ο μάστορας επιλέγει να χρησιμοποιήσει την αέναη επανάληψη των γεγονότων! Κάθε φορά που ο ήρωας της ιστορίας επιστρέφει στο παρελθόν όλες οι πράξεις των προηγούμενων ταξιδιών του μηδενίζονται, άρα, πρέπει να τα επαναλάβει όλα από την αρχή! Έχοντας αυτά σαν δεδομένα, έλα και πες μου τι πιθανότητες υπάρχουν να γραφτεί κάτι που δεν θα είναι βαρετό ή κοινότυπο! Ειδικά εφόσον, ο King επιλέγει να στήσει μια ακόμα παγίδα στον εαυτό του, αυτή της ορθόδοξης (διάβαζε κοινότυπης) εισαγωγής στην περιπέτεια. Έχεις αγοράσει το βιβλίο πιστεύοντας οτι πρόκειται για κάτι ξεχωριστό και βρίσκεσαι, στις πρώτες 100 σελίδες, να διαβάζεις μια καλογραμμένη απόδοσης της Μηχανής του Χρόνου του Χ.Τζ. Γουελς. Αλλά, παραδόξως, κάτι σε κρατάει στην ιστορία. Απογοητεύεσαι, όμως δεν αφήνεις το βιβλίο. Επειδή οι παγίδες που έχει βάλει στον εαυτό του ο King μπορεί τελικά και να είναι τεχνάσματα προκειμένου να σε πιάσει απροετοίμαστο και να σε κονιορτοποιήσει. Ποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα γιατί επιλέγει αυτή τη μέθοδο ο King;

Θα χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα από τον χώρο του ποδοσφαίρου προσπαθώντας να προσεγγίσω την μοναδικότητα του King: Σε κάποιον αγώνα (στον οποίο δεν θυμάμαι καν τους αντιπάλους) ο μεγάλος ποδοσφαιριστής ονόματι Ριβάλντο βρίσκεται με τη μπάλα στα πόδια, λίγο έξω από την αντίπαλη μικρή περιοχή. Το πιο απλό είναι να σουτάρει χρησιμοποιώντας κάποιο από τα διάσημα φάλτσα του και να πετύχει ένα ακόμα γκολ. Όμως ο Ριβάλντο σταματάει! Κρατάει τη μπάλα στα πόδια και περιμένει! Ο κόσμος στις κερκίδες αγανακτεί αλλά ο Ριβάλντο αδιαφορεί. Όταν μάλιστα ένας, αντίπαλος, αμυντικός μπαίνει μπροστά του κλείνοντας το δρόμο προς την εστία ο κόσμος σιγουρεύεται οτι ο Ριβάλντο πάσχει από ναρκοληψία (κοινώς αποκοιμήθηκε όρθιος). Και τότε εκείνος, λειτουργώντας μάλλον σε κάποιο παράλληλο σύμπαν, επιλέγει να σουτάρει, πάνω από το κεφάλι του αμυντικού, στέλνοντας τη μπάλα στα δίχτυα! Γιατί το έκανε αυτό; Για να ξεφτιλίσει τους αντιπάλους; Για να εντυπωσιάσει τους θεατές; Για να περιορίσει την οπτική γωνία του αντίπαλου τερματοφύλακα; Επειδή σκεφτόταν τι φαγητό θα φάει μετά τον αγώνα; Λοιπόν, έχω την εντύπωση οτι η απάντηση του Ριβάλντο θα ήταν κάτι απλό, του τύπου: δεν ήταν ακόμα η ώρα να σουτάρω. Κι αυτό ακριβώς θα σου απαντούσε ο King αν τον ρωτούσες γιατί επέλεξε να χρησιμοποιήσει ένα κοινότυπο θέμα και να το ξεκινήσει τόσο συνηθισμένα: δεν ήταν ακόμα η ώρα να σουτάρω.

Φτάνεις κάπου στη μέση του βιβλίου για να συνειδητοποιήσεις οτι, όχι μόνο δε σε ενοχλούν οι επαναλήψεις των πράξεων, αλλά τις επιθυμείς διακαώς προκειμένου να διαμορφωθεί καλύτερα η ιστορία. Κι ενώ απολαμβάνεις τις προσπάθειες του ήρωα να δημιουργήσει μια καινούργια ζωή (στο παρελθόν) κι ενώ έχεις διαβάσει καμιά εξακοσαριά από τις οχτακόσιες σελίδες του βιβλίου, έρχεται απροσδόκητα η αγωνία! Οι τελευταίες διακόσιες σελίδες του βιβλίου είναι παγίδα, όποιος φτάσει εκεί θα πρέπει να διαθέτει τον απαραίτητο χρόνο για να τις διαβάσει χωρίς διακοπή, αλλιώς καταστράφηκε. Μέχρι να ολοκληρώσει το βιβλίο οι μέρες του θα οριοθετούνται από την αγωνία του να μάθει τι έχει συμβεί! Θα χάσει ραντεβού, θα σταματήσει να βλέπει τηλεόραση, θα ψάξει ευκαιρίες να συνεχίσει την ανάγνωση αμελώντας τις δουλειές του… Αυτό είναι μια προειδοποίηση (και μιλάω εντελώς σοβαρά): όταν μπεις στις τελευταίες διακόσιες σελίδες του βιβλίου φρόντισε να έχεις εξασφαλίσει χρόνο, αλλιώς το βιβλίο θα τον εξασφαλίσει από μόνο του αδιαφορώντας για τις δικές σου υποχρεώσεις.

Τα αμερικάνικα στερεότυπα (κακοί Ρώσοι, άβουλοι Κουβανοί, επικίνδυνος κομμουνισμός, φωτισμένος JFK) υπάρχουν στο βιβλίο. Την ώρα όμως που ετοιμάζεσαι να αγανακτήσεις με την αμερικάνικη απλοϊκότητα (διαβάζεται και βλακεία) ο King τα κατεδαφίζει μπροστά στα μάτια σου, συνειδητοποιείς μάλιστα οτι σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας έχωνε δυναμίτιδα στα θεμέλιά τους. Και η ιστορία ολοκληρώνεται με ένα από τα πικρότερα happy ends που έχουν γραφτεί ποτέ, ο King απαντάει στο δίλημμα: ‘εμπορικό ευτυχισμένο τέλος ή ποιοτικό ρεαλιστικό;’ με την επιλογή ‘φαντασιακά ρεαλιστικό’. Πράγμα το οποίο είναι απρόσμενη καινοτομία όταν προέρχεται από έναν συγγραφέα που θεωρείται mainstream. Ίσως κιόλας το mainstream να γίνεται καινοτόμο όταν τεντώνεται πέρα από τα όριά του, δεν ξέρω…

Ο Stephen King όμως ξέρει καλύτερα από όλους μας.

Posted in: Wild thing