Κάτι μουχλιασμένα σκηνικά

Αυτή είναι η ιστορία του Φίλιππου. Ή Φίλιππα, ή Φίλιπς αν προτιμάς. Θα μπορούσε να την είχε γράψει ο Θερβάντες, αλλά ακόμα και η φαντασία έχει τα όριά της. Μετά αρχίζει η μαλακισμένη η πραγματικότητα.

Τον Φίλιππο τον γνώρισα στο ξεκίνημα της δημοσιοϋπαλλικής μου ποινής. Ψαρωμένος σε ένα πόστο σχετικό με την Έρευνα και την Τεχνολογία –που για να εξασφαλίσεις υπολογιστή, έπρεπε να τον κλέψεις χρησιμοποιώντας ευφάνταστες δικαιολογίες για την καρκινογόνα ακτινοβολία της οθόνης και τους ιούς που μπορούν να σαλτάρουν από το πληκτρολόγιο, τσιφ στο ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι απέκτησα τον πρώτο μου υπολογιστή από μια έγκυο.

Μετά τον υπολογιστή ήρθε το αμείλικτο ερώτημα παρέα με έναν ευθυνοφοβικό προϊστάμενο: «Εσύ τι είπαμε ότι έχεις σπουδάσει;» Ανατρίχιασα. Κάθε φορά που μου έκαναν αυτή την ερώτηση, ακολουθούσε βυσμάτωμα. «Κοινωνιολογία στην Πάντειο», ψιθύρισα, σεμνά και ταπεινά. «Α, τέλεια», συμπέρανε ο φοβικός. «Είσαι το κατάλληλο άτομο για να αναλάβεις την παρακολούθηση ενός προγράμματος δικτύωσης βιβλιοθηκών των ερευνητικών κέντρων». Έτσι γινόταν πάντα. «Τι έχεις σπουδάσει; Τέλεια είσαι το κατάλληλο άτομο για να αναλάβεις 2 αποθήκες υγειονομικού υλικού, να αναλάβεις την εκπαίδευση 7 σκυλιών ράτσας Αγίου Βερνάρδου, να αναλάβεις τη συγγραφή ενός εταιρικού καταλόγου, να αναλάβεις τη μετάφραση βιβλίων soft πορνό, να αναλάβεις τη μετάφραση manual σχετικά με τη λειτουργία τεθωρακισμένου οχήματος, να αναλάβεις την επιμέλεια περιοδικού γευσιγνωσίας». Στον πούτσο τους τι είχα σπουδάσει, αυτοί είχαν μια δουλειά να φορτώσουν κι εγώ ήμουν ο μαλάκας που θα την φορτωνόταν –γιατί με ρωτούσαν όμως, ποτέ δεν το κατάλαβα.

Βρέθηκα λοιπόν με έναν υπολογιστή που βογκούσε σαν ψυγειοκαταψύκτης και 18 φακέλους έργων συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και φυσικά, άσχετος. Οι φάκελοι είχαν χαρτιά και πίνακες γραμμένους σε άπταιστα σανσκριτικά. Ο υπολογιστής δε είχε word, excel, power point ούτε καμιά παρόμοια πολυτέλεια σχετική με λογισμικό γραφείου. Είχε όμως κάτι άπιαστα ρεκόρ στην πασίεντζα και το ναρκαλιευτή. Δουλεμένο μηχάνημα, όσο να πεις.

Ο μικροβιοφοβικός προϊστάμενος με προειδοποίησε. «Πρόσεχε παιδί μου, εσύ δεν ξέρεις. Οι υπεύθυνοι των έργων είναι κακοί και μοχθηροί. Θα προσπαθήσουν να σε κοροϊδέψουν, να σε παραπλανήσουν, να σου αποσπάσουν την έγκριση για έξτρα χρηματοδότηση με δόλια μέσα. Και ποτέ δεν θα σου στείλουν το δελτίο προόδου στην ώρα του. Και αν στο στείλουν θα είναι λάθος. Αλλά, ακόμα και λάθος να μην είναι θα έχει ψεύτικα στοιχεία. Πρόσεχε παιδί μου –είναι οχιές φαρμακερές αυτοί οι υπεύθυνοι. Και ο χειρότερος απ’ όλους, ο Βελζεβούλης του τάγματος των σατανάδων είναι αυτός ο Φίλιππος, ο συντονιστής του προγράμματος. Ασυνεπής και γκρινιάρης. Θα σου το παίξει φίλος για να σε τουμπάρει. Θα σκαρφιστεί δικαιολογίες, θα ρίξει τις ευθύνες του σε άλλους. Και όταν τον λυπηθείς θα σε τσακίσει αδίστακτα». Αυτές ήταν οι πρώτες συστάσεις που πήρα για το Φίλιππα.

Μετά, τον πήρα τηλέφωνο. Φορούσα το αδέκαστο γραφειοκρατικό μου ύφος, ανέβηκα και τρεις ορόφους πριν τηλεφωνήσω, για να τον κοιτάζω αφ’ υψηλού. Ήμουν ο νέος υπάλληλος. Ευγενικός, αλλά τυπικός. Καταδεκτικός, αλλά ψυχρός. Ανθρώπινος, αλλά υπηρεσιακός. Μαλακίες.

Ο Φίλιπς με διέλυσε σε ανύποπτο χρόνο. «Εσύ βρε είσαι ο καινούργιος; Χάρηκα πολύ. Πως σε λένε; Τι να τα λέμε τώρα από το τηλέφωνο –δυο βήματα είμαστε, πέρνα να σε κεράσω εσπρέσο, καλά έχουμε πάρει μια μηχανή για εσπρέσο, κάνουμε καφέ-ποίημα. Πέρνα να δεις τι δουλειά κάνουμε. Να σε ενημερώσω κιόλας». Αυτά τα πέταξε όλα μαζί, βομβαρδισμός άνεσης και εγώ δεν πρόλαβα να αρθρώσω ούτε φωνήεν. Τουλάχιστον, δεν με ρώτησε τι είχα σπουδάσει.

Το επόμενο μεσημέρι βρέθηκα με έναν κακόγουστο φάκελο παρέα, να κατηφορίζουμε για την πρώτη επαφή με τον Άρχοντα του Κακού. Ο τροφοφοβικός προϊστάμενος με είχε αποχαιρετήσει συγκινημένος -«τόσο νέο παιδί κι όμως τόσο γενναίο!» Μου είχε δώσει τις τελευταίες πατρικές συμβουλές, «μη φας τίποτα, μην πιείς ούτε νερό εκεί, πρόσεχε μη σε βάλουν να υπογράψεις» , κατέβαινα τις σκάλες ενώ το πατρικό του βλέμμα με ακολουθούσε, δεν γύρισα να τον κοιτάξω, αλλά ήμουν σίγουρος ότι ένα δάκρυ κυλούσε μέσα στα πατομπούκαλα-γυαλιά του. Βάδισα την οδό του ολέθρου περήφανος σαν γαύρος σε υαλοπωλείο. Με είχαν ζώσει και τα φίδια για εκείνη τη μηχανή του εσπρέσο –λες να την είχαν πάρει με τα λεφτά του προγράμματος; Ποια η θέση μου τότε; Το κέρασμα μέτριου καπουτσίνο συνιστούσε αποδοχή προϊόντος εγκλήματος; Ένορκες Διοικητικές Εξετάσεις περνούσαν πίσω από το μυαλό μου ενώ η σκηνή ξηλώματος κουμπιών και εθνοσήμων από τη στολή του αγέρωχου Κώστα Καζάκου στο «Κονσέρτο για πολυβόλα» βάραινε τα βήματά μου. Κουλουράκια μπορούσα να φάω άραγε;

Κάλυψα τη διαδρομή αργά-διστακτικά. Βρέθηκα μπροστά σε ένα ερευνητικό μέγαρο. Ε, ρε που πάνε τα λεφτά του κοσμάκη! Πεινάει ο λαός για να ζει μέσα στη χλιδή ο Φίλιππος και η συμμορία του! Κλώτσησα τις πόρτες με αποφασιστικότητα –ο εκδικητής τιμωρός. Οι πόρτες δεν κινήθηκαν ούτε χιλιοστό. Απεναντίας, κινήθηκε ένας φύλακας που με κοίταξε με μισό μάτι –το άλλο ενάμιση ήταν αφιερωμένο στα σταυρόλεξα. «Τι θέλει ο κύριος;». Του εξήγησα. «Όχι από εδώ κύριος. Γύρω-γύρω θα πας, από την πίσω πόρτα και θα κατέβεις στο υπόγειο».

Το γραφείο μου ήταν χάλια. Στενό, τιγκαρισμένο σε φοριαμούς, τιγκαρισμένους σε φακέλους, με θέα στον ακάλυπτο. Το μοιραζόμουν και με μια γεροντοκόρη, θεούσα, πολύ καλή γυναίκα, αλλά πολύ γεροντοκόρη και ακόμα περισσότερο θεούσα. Για να καταλάβεις, μια φορά μου είχε κάνει παρατήρηση γιατί οι σόλες από τις μπότες μου είχαν σταυρουδάκια. Έτσι ήταν το γραφείο μου, απαγορευόταν και το κάπνισμα, ξέχασα να πω.

Κατεβαίνοντας τις σκάλες για το υπόγειο, ανακάλυψα πως το γραφείο μου ήταν εργασιακός παράδεισος και έχουν δίκιο όσοι λένε πως η πορεία για την κόλαση είναι καθοδική. Σοβάδες, πεσμένοι από την υγρασία, σωλήνες που έσταζαν –υγρασία. Ένας μεγάλος χώρος με ανθρώπους και υπολογιστές στοιβαγμένους. Παράθυρα –πλάκα μου κάνεις; Τηλέφωνα που χτυπούσαν στο πουθενά. Χαρτιά που ταξίδευαν έξω από ντουλάπια. Ντουλάπια που κρέμονταν πάνω από κεφάλια. Κεφάλια που ξεπρόβαλαν δίπλα σε οθόνες. Οθόνες που αναβόσβηναν δίπλα σε καφέδες. Πράγμα που μου θύμισε την καταραμένη εσπρεσομηχανή, για μια ακόμα φορά. Άρπαξα έναν βιαστικό από το μανίκι και του ζήτησα τον Φίλιππο. Έδειξε, μούγκρισε και εξαφανίστηκε πίσω από τις σκάλες.

Έτσι γνώρισα τον Φίλιππο. Γνώρισα, δηλαδή, μη φανταστείς τίποτα σπουδαίο. Απλά πλησίασα μια στοίβα καταλόγων και από πίσω εμφανίστηκε κάτι σαν κεφάλι που μουρμούρισε «έφτασα, μισό λεπτό, θέλεις έναν εσπρέσο;» Μετά, το κεφάλι χάθηκε, ακολουθώντας ένα ζευγάρι κοκαλιάρικων ώμων. Έμεινα σαν τον, εντελώς, μαλάκα. Όρθιος, δίπλα σε μια καρέκλα τίγκα στη χαρτούρα, μεταξύ ανθρώπων που κυκλοφορούσαν με χορευτικό στυλ, για να μη χτυπήσουν στα γραφεία. Είχα και τον κακόγουστο φάκελο παραμάσχαλα. Ήμουν σίγουρος πια –η συμμορία τσατάλιαζε τα νεύρα των θυμάτων της και κατόπιν τους έκανε συνεργούς σε άνομες πράξεις. Τα στερημένα χρόνια των σπουδών, η φτωχή μου μητέρα που δούλευε κορδελιάστρα για να με σπουδάσει, τα εφτά αδέρφια μου που έτρωγαν ένα πιάτο φαϊ από τον πενιχρό μισθό μου και ο τυφλός παππούς που σκάλιζε τον ταμπουρά του περιμένοντάς με να γυρίσω κάθε μεσημέρι στα προσφυγικά, όλα πέρασαν βασανιστικά από το μυαλό μου. Αλλά εξαφανίστηκαν στο λεπτό, κυρίως γιατί ο παππούς μου δεν έμενε στα προσφυγικά. Ούτε κι εγώ βέβαια.

«Κάθισε, συγνώμη που άργησα, έτυχε κάτι βιαστικό –εδώ είναι ο καφές σου. Πιές και πες μου αν έχω δίκιο –καλύτερο εσπρέσο δεν θα βρεις ούτε στο Χίλτον». Δεν με πείραξε που εμφανίστηκε ο Φίλιππος από το πουθενά. Ούτε ένιωσα έκπληξη που ξέθαψε μια καρέκλα, δίπλα στη δικιά του, για να καθίσω. Μέχρι και τον εσπρέσο είχα αποδεχτεί –είμαστε άντρες, τη φυλακή την ξέρουμε και μας ξέρει. Αυτό που με σόκαρε ήταν ο ίδιος ο Φίλιππος. Αφ’ εαυτού του δηλαδή. Πως ήταν έτσι ρε αδερφάκι μου; Κοκκινοτρίχης με υποψία αξυρισιάς στα μάγουλα. Γυαλαμπούκας. Με κάτι ρούχα τσουβαλιασμένα. Αλλά ούτε αυτά με σόκαραν. Ήταν σκεβρωμένος, σα σίγμα τελικό. Ένας κοκαλιάρης Κουασιμόδος σε αναζήτηση καμπαναριού. Μίλαγε και συνέχεια. Ασταμάτητα σα να λέμε. Βρε με τι μαλάκα μπλέξαμε!

Έφυγα αργά το απόγευμα. Άνετος, λίγο ζαλισμένος, έχοντας ξεχάσει τον καταραμένο τον φάκελο. Γύρισα στο γραφείο, να βάλω τα πράγματα σε μια σειρά. Οι υπόλοιποι είχαν φύγει. Και η γεροντοκόρη. Άναψα τσιγάρο. Έβαλα και τα πόδια πάνω στο γραφείο. Ο υπολογιστής αγωνιζόταν να ξεκινήσει. Μπερεκέτια, σα να λέμε. Έτσι με βρήκε ο θυρωρός που κλείδωνε τα γραφεία. Απόρησε. Με ρώτησε τι κάνω εδώ και του είπα. «Α, από τον Φίλιππο γυρνάς; Ωραίος τύπος έτσι;» Ο θυρωρός ήταν τυχερός. Αν, εκείνη τη στιγμή, μου έλεγε τίποτα μαλακίες για τον Φίλιππο θα τον στραγγάλιζα ευχαρίστως. Αν, από εκείνη τη στιγμή και μετά, κάποιος μου πει μαλακίες για τον Φίλιππο, θα τον ξεκοιλιάσω με συνοπτικές διαδικασίες. Και η σκατο-καφτιέρα ήταν δώρο που πήρανε ρεφενέ οι συνάδελφοι, στα γενέθλια του Φίλιππου. Εντάξει;

Ο Φίλιππος είχε τελειώσει πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη. Οικονομολόγος. Μετά του τη βάρεσε και έκανε μικρή διόρθωση πορείας. Έδωσε εξετάσεις και μπήκε ΤΕΙ βιβλιοθηκονομίας. Τέλειωσε και χτύπησε μεταπτυχιακό στην αλλοδαπή. Το’ φτασε μέχρι διδακτορικό, στην Αγγλία συγκεκριμένα, απ’ όπου κονόμησε και το σκέβρωμα. Γύρισε που λες ο Φιλιππάκος και άρχισε να μελετά την υπάρχουσα κατάσταση, παύλα, προοπτικές απασχόλησης. Έψαξε, δούλεψε ψήστης ντονέρ, περίμενε, έσκασε η θέση για υπεύθυνο βιβλιοθήκης ερευνητικού ιδρύματος, άπλωσε ο Φίλιππας τα χαρτιά του, θαμπώθηκε ο διευθυντής με τα προσόντα, ακολούθως θάμπωσε τον Πρόεδρο του ιδρύματος –τον πήραν τον Φιλιππάκο, προϊστάμενο. Στον τομέα της τεκμηρίωσης βεβαίως, που θα πει, capo di tutti capi για τον συντονισμό των ερευνητικών βιβλιοθηκών, λόγω και της σημαίνουσας θέσεως που κατείχε το ίδρυμα στην ερευνητική κοινότητα –υπόκλιση, χειροκρότημα.

Τα πρώτα χρόνια μάθαινε και συντόνιζε, συντόνιζε και μάθαινε ο Φίλιππος. Αλλά δεν του ήταν αρκετό. Πήρε μια άδεια άνευ αποδοχών και εξαφανίστηκε κατά Σουηδία μεριά. Μετά από 6 μήνες πείνας, επέστρεψε παντρεμένος και με έναν ακόμα τίτλο ειδίκευσης, στα πληροφοριακά συστήματα βιβλιοθηκών. Του είχε καρφωθεί να στήσει δίκτυο βιβλιοθηκών, με κοινή πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων. Σχέδιο εμπνευσμένο και μεγαλεπήβολο, αν σκεφτείς ότι οι βιβλιοθηκάριοι πλησίαζαν ακόμα και τα φωτοτυπικά με προσοχή, μην τους δαγκώσουν τη γραβάτα.

Και επειδή ο Φίλιππος δεν ήταν εξωγήινος, δούλεψε το σχέδιο με τη σωστή τακτική. Συγκέντρωσε τους βιβλιοθηκάριους και τους πρότεινε να υλοποιήσουν ένα πρόγραμμα προμήθειας εξοπλισμού και πρόσβασης στο internet, όλοι μαζί. Δέχτηκαν, δεν ήταν και τίποτα φοβερό. Έπιασε τον διευθυντή και του πρότεινε το ίδιο πρόγραμμα, με το Ίδρυμα επικεφαλής. Δέχτηκε ο διευθυντής που ψώφαγε να καπελώνει και να δείχνει έργο. Την έπεσε στον Πρόεδρο και τον έψησε να χρησιμοποιήσει τις γνωριμίες του για να προωθήσει το πρόγραμμα. Έφτιαξε και τις προδιαγραφές του έργου έτσι που να περιλαμβάνεται εκπαίδευση και προεκτάσεις για το μέλλον –την έστησε τη φάση ο φρεσκοπαντρεμένος Φίλιππος.

Πήρε τις εγκρίσεις και τις συγκρίσεις, ξεκίνησε ο Φίλιππος με την ομάδα των βιβλιοθηκάριων, ο Ύμνος της Διεθνούς τους έλειπε μόνο για να καταλάβουν τα θερινά ανάκτορα. Υπολογιστές αγοράστηκαν, εκτυπωτές σεταρίστηκαν, κάρτες δικτύου άνοιξαν στον έξω κόσμο, δούλευαν και μάθαιναν οι χαρωποί βιβλιοθηκάριοι, έτρωγαν και κάτι ψάρια με τσίπουρο στα ενδιάμεσα, στην υγεία σου Φίλιππα, γαμώ τις παρέες έφτιαξες ρε παιδί. Μέχρι που η μέση ήρθε και πιτσικάρισε εντελώς, έχρηζε άμεσης επεμβάσεως το πρόβλημα, ένα μήνα στο νοσοκομείο ο Φίλιππος. Βγήκε άλλος άνθρωπος –τρίχες, βγήκε όπως ακριβώς μπήκε, απλά του έφεραν τη μέση ένα κλικ πίσω, να μη μοιάζει με ελβετικό σουγιά ο άνθρωπος. Κατά τα λοιπά, ο σίγμας τελικός Φίλιππος βρήκε χάος. Ότι έφτιαχνε, κόλλησε στην απουσία του. Το πρόγραμμα δεν τσούλαγε, οι βιβλιοθηκάριοι χωρίς καθοδήγηση γύρισαν στον ανελέητο πόλεμο με το φωτοτυπικό για την διάσωση της γραβάτας, βάλτος με βατράχια το μεγαλεπήβολο.

Σε εκείνη ακριβώς τη συγκυρία, εμφανίστηκα εγώ. Μου τα εξηγούσε ο Φίλιππος, με φόρτωνε με όρους και ορολογίες, με στράβωνε με σχεδιαγράμματα και χρονοδιαγράμματα –Χριστό δεν καταλάβαινα. Το μόνο που έβλεπα ήταν πως απέναντί μου είχα έναν άνθρωπο με ένα όραμα –νταϊμένσιον δυο σε ένα, σα να λέμε. Αυτό το σεβόμουν. Και επειδή δεν είχα τίποτα καλύτερο να κάνω, ήταν κι ο Φίλιππας ξεσηκωτικός, είπα να βοηθήσω.

Ακόμα θυμάμαι την πρώτη συνάντηση με τους βιβλιοθηκάριους. Κάτι μυστήριοι λαϊκοί, παρέα με σπασίκλες σχολικής τάξης, αγκαζέ με αλαφροΐσκιωτους και κακοχυμένες κυρίες προκεχωρημένης ηλικίας. Το παραδέχομαι, αν κυκλοφορούσε καμιά γκομενίτσα θα ήμουν πιο ζεστός. Αλλά, ξεραΐλα και ασυνεννοησία. Τους έβγαλα έναν ψαρωμένο μονόλογο και παραχώρησα τη θέση μου στον Φίλιππο. Ξαλαφρωμένος.

Έκρυβε τη μπάλα ο Φίλιππος όταν άρχιζε να μιλάει σε κόσμο. Μπέρδευε αστεία με βρισίδια, σχέδια με φιλοσοφίες, αυγά με καλάθια. Και κατέληγε σε σαφές σχέδιο δράσης. Πάντα. Θα κάνουμε αυτό και έτσι. Θα τελειώσουμε τότε και θα προχωρήσουμε στο επόμενο. Αντιρρήσεις; Πάμε παρακάτω –κατανομή ρόλων, αρμοδιοτήτων, τρεις το λάδι, τρεις το ξύδι. Παρατηρήσεις; Εντάξει, στη δουλειά σας τώρα. Έτσι έλεγε ο Φίλιππος, «στη δουλειά σας» και έφευγε ο κόσμος αποφασισμένος. Σίγουρος. Θα το κάνουμε ρε. Γίνεται. Αφού το λέει ο Φίλιππος.

Ο επόμενος χρόνος πέρασε με ξενύχτια. Αυτοί ξενυχτούσαν στα γραφεία τους και μαζί ξενυχτούσαμε σε ταβέρνες. Ο Φίλιππος οργανωτής, η Σουηδέζα από δίπλα και το ψάρι πήγαινε σύννεφο. Εμένα δε μου αρέσει το ψάρι, αλλά μου άρεσε η παρέα. Βγαίναμε γκολ από τα τσίπουρα και παραπατούσαμε μέχρι τα σπίτια μας. Εκτός από τον Φίλιππο. Αυτός κοίμιζε τη Σουηδέζα και πεταγόταν μέχρι την υπόγα. Όλο και κάποια δουλειά είχε αφήσει στη μέση. Ο Φίλιππος.

Ήταν πρωί, θυμάμαι και γλεντούσα. Η θεούσα βρισκόταν σε άδεια, τεκές το γραφείο και καμάρωνα τις μπότες με τα σταυρουδάκια. Ο ανθρωποφοβικός προϊστάμενος μόλις είχε αποχωρήσει. Ενδιαφερόταν για την πρόοδο του προγράμματος. Μην ανησυχείτε, πάμε καλά. Ενδιαφερόταν για τη νομιμότητα των ενεργειών. Μην αγχώνεστε, είμαστε σύννομοι, εμπρόθεσμοι και αδιάλλακτοι. Αμέσως μετά με πήρε τηλέφωνο ο Φίλιππος. Σοβαρός σαν σημαιοφόρος σε παρέλαση. Συνωμοτικός σαν σιωνιστής αρχιτέκτονας. Ήθελε να βρεθούμε, σύντομα και (χρειάζεται να το πω;) μυστικά.

Εμφανίστηκε στο γραφείο μου, ένας Φίλιππος καμουφλαρισμένος, με μαύρα γυαλιά, καμπαρντίνα και ψεύτικο μουστάκι. Εντάξει, τα παραλέω, το μουστάκι του ήταν αληθινό. Μου εξήγησε πως περνάμε στο δεύτερο μέρος του σχεδίου. Τώρα που είχε αποκτηθεί ο εξοπλισμός, τώρα που οι βιβλιοθηκάριοι είχαν δέσει μεταξύ τους, ήταν η ώρα να πέσει η ιδέα της Κοινοπραξίας. Διέκρινα μια νευρικότητα με το που είπε τη συγκεκριμένη λέξη. Έσβησε το ανύπαρκτο τσιγάρο του αμήχανα, κοίταξε γύρω μήπως είχε ξεφυτρώσει κανένα αυτί από τον απέναντι τοίχο –αγχώθηκε γενικότερα. Η ιδέα ήταν να στηθεί μια ένωση των ερευνητικών βιβλιοθηκών, η οποία θα είχε μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ απέναντι στους εκδότες και θα έλυνε το πρόβλημα των συνδρομών σε περιοδικά. Θα σε κουράσω λίγο, αλλά πρέπει να το εξηγήσω αυτό.

Οι βιβλιοθήκες των ερευνητικών κέντρων είχαν ένα μεγάλο έξοδο –τα επιστημονικά περιοδικά. Η ομάδα του Φίλιππα έβγαζε κάθε χρόνο έναν κατάλογο σχετικά με το που υπάρχει τι. Σε μια προσπάθεια να μην αγοράζουν όλοι τα ίδια. Σου λέγανε τα παλικάρια –αφού υπάρχει ο τίτλος κάπου αλλού, αν δεν σου είναι τρομερά απαραίτητο, μην τον πάρεις. Ζήτα από την άλλη βιβλιοθήκη να σου στείλει τα άρθρα που σε ενδιαφέρουν με fax και αγόρασε κάτι άλλο. Ωραία ιδέα, δεν είχε πρόβλημα και ο διευθυντής του Φίλιππου γιατί με τέτοιες ενέργειες καθιερωνόταν το νταβατζιλίκι του Ιδρύματος στο χώρο. Αλλά το πρόβλημα ήταν ακριβώς εκεί -γέμιζε τις αποθήκες και άδειαζε τους προϋπολογισμούς. Γιατί το πρόβλημα λεγόταν «χαρτί». Ότι αγόραζες σε χαρτί κόστιζε. Η πρόταση του Φίλιππου ήταν ηλεκτρονική πρόσβαση στις βάσεις των εκδοτικών οίκων. Και CD με τα παλιά τεύχη για να διατηρείς το αρχείο σου. Μικρότερο κόστος, ελάχιστος αποθηκευτικός χώρος, τεράστια αύξηση της πληροφορίας. Καλάθι και φάουλ, πάνω στο σφύριγμα της λήξης.

Ενθουσιάστηκα. Έβλεπα το όνομά μου να αναφέρεται ήδη με φωσφοριζέ γράμματα στη μαρκίζα της Κοινοπραξίας. Ο δημόσιος υπάλληλος που έφερε την καινοτομία. Η ιστορία γραφόταν κι εγώ ήμουν με το μέρος των πρωτοπόρων. Τόσο απλά κι όμως τόσο μπροστά! Αλλά γιατί αγχωνόταν ο Φίλιπς δεν καταλάβαινα. Και δεν μου εξηγούσε κιόλας ο άτιμος.

Στη συνάντηση των βιλιοθηκαρίων έγινε της αγίας ομοφωνίας. Κάποιοι σκεπτικιστές πνίγηκαν στο κύμα της ευφορίας που επικρατούσε. Αφού να φανταστείς, εκείνη τη μέρα δεν βγήκαμε καν για τσίπουρα –τα παραγγείλαμε από το καφενείο του κτιρίου. Το βράδυ μας βρήκε μεθυσμένους και αισιόδοξους –δεν είχαμε φάει ψάρι για πρώτη φορά, μέσα στην ευδαιμονία κι εγώ. Ο Φίλιππος εξαφανίστηκε προς το τέλος της σεμνής τελετής για να ετοιμάσει τη χαρτούρα. Θα μου την έστελνε το συντομότερο, για να την προωθήσω στα ανώτερα κλιμάκια. Ταυτόχρονα, οι βιβλιοθηκάριοι θα έπαιρναν τις υπογραφές συμμετοχής στην Κοινοπραξία, από τους Προέδρους των φορέων τους.

Οι βιβλιοθηκάριοι μάζευαν υπογραφές με φρενήρη μεθοδικότητα. Δεν ξέρεις τι πουτάνες είναι οι βιβλιοθηκάριοι. Με τι καλή έννοια, έτσι; Πρόκειται για όντα κλεισμένα σε ανήλιαγα υπόγεια, ραχιτικά πλάσματα του σκότους που τα θυμάσαι μόνο όταν καίγεσαι για πληροφόρηση. Αυτά, από τη μεριά τους, έχοντας πλήρη συναίσθηση του ρόλου τους, κάνουν τον μικρότερο δυνατό θόρυβο. Πάντα -αλλά και στη συγκεκριμένη περίπτωση. Φαντάσου την εικόνα: ο Πρόεδρος, βαρύς, επιβλητικός, πάνσοφος και μεγαλοδύναμος στη γραφειάρα του. Ο άνθρωπος των σκιών ξεπροβάλλει κι ο Πρόεδρος με το ζόρι καταπνίγει την αηδία του. Τι να θέλει ο μούχλας; Χαρτιά κάτω από τη μύτη του Προέδρου. Ο Πρόεδρος δεν ρωτάει –υπογράφει. Μια φορά έκανε την απερισκεψία να ρωτήσει τον μουχλάνθρωπο κι αυτός θρονιάστηκε για μισή ώρα. Ο Πρόεδρος υπογράφει βιαστικά, να ξεμπερδέψει, να τον ξεφορτωθεί. Βλέπεις την εικόνα;

Στην επόμενη συνάντηση μπήκαν όλοι σίγουροι. Κατακτητές. Με τις υπογραφές των Προέδρων, με νταούλια και βιολιά. Κι ο Φίλιππος είχε φέρει τη δική του υπογραφή αλλά έτρεμε από άγχος. Οι άλλοι κατέβαζαν τα κουλουράκια, ανακατεμένα με πορτοκαλάδες, κάνανε χαβαλέ –ο Φίλιπς μιλούσε με το μάτι κολλημένο στην πόρτα. Σαν αντιστασιακός που άκουγε Θεοδωράκη μέσα στη χούντα έκανε ο μπαγάσας. Αλλά, βγάζεις άκρη με τον Φίλιππο;

Η άκρη βγήκε, ή, για να το πω πιο σωστά, μπήκε στα μέσα της συνάντησης. Και φορούσε μουτσούνα διευθυντή του Φίλιππου. Λέγε με απλά «αγριάνθρωπο».

Ο διευθυντής ήταν τεράστια μορφή στον χώρο. Αντιστασιακός επί χούντας, με δωρεάν διακοπές στη Μακρόνησο. Έτσι λέγανε τουλάχιστον. Κουνιάδος μεγαλο-υπουργού της κυβέρνησης. Έτσι λέγανε. Επιστημοναράς. Μηδέν δημοσιεύσεις στα τελευταία 10 χρόνια. Αρχι-τραμπούκος. Παράσιτο των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων. Χωμένος σε κάθε φτιάξη του τομέα του –φτάνει να μυριζόταν λεφτά ή δόξα. Ή και τα δυο –δεν ήταν ακατάδεκτος ο διευθυντής. Ένα αρχίδι, με λίγα λόγια ο διευθυντής, από αυτούς που κάνουν χειραψία και μετράς τα δάχτυλά σου μετά.

Ο διευθυντής διέκοψε τον ομιλητή και πήρε τον λόγο με συνοπτικές, δημοκρατικές, διαδικασίες. Μίλησε απλά, πατρικά στην αρχή. Καλά μου παιδιά, συγχαρητήρια για την ιδέα σας και τις προσπάθειές σας, μπλα, μπλα. Αλλά υπάρχουν κίνδυνοι –νομικής φύσεως. Κι αν πέσουν οι servers; Κι αν κλείσουν οι εκδότες; Είναι ρίσκο να μην έχεις κάτι στα χέρια σου. Αέρας οι ηλεκτρονικές εκδόσεις, ένα τσαφ και χάθηκαν τα πάντα. Ο Φίλιππος τον παρακολουθούσε με φάτσα –ουράνιο τόξο. Αμίλητος κατά τα άλλα. Μέχρι που ένας τυπάκος, πιτσιρικάς, ενθουσιώδης, νέο αίμα στις βιβλιοθήκες σκέφτηκε να αντιδράσει. Πήρε τον λόγο από τον διευθυντή και έφερε κάποιες αμυδρές αντιρρήσεις. Αν οι servers πέφτουν, άλλο τόσο τα κτίρια παίρνουν φωτιά. Έχουμε και μελέτη κόστους-οφέλους που αποδεικνύει … Μέχρι εκεί πρόλαβε.

Ο διευθυντής χαμογέλασε. Μετά κοκκίνισε. Μετά γούρλωσε τα μάτια. Του εξήγησε, ήπια, πως τις μελέτες κόστους-οφέλους τις έχει για να σκουπίζει τον κώλο του. Του επεσήμανε πως δεν δεχόταν αντιρρήσεις από χτεσινούς και αρχιδάκια σαν και του λόγου του. Πως ότι κανονίζαμε εδώ μέσα ήταν μια παπαριά και θα μας γαμούσε πάραυτα, που μπλέξαμε τους Προέδρους στις συνωμοσίες μας. Χτύπησε το τραπέζι με τη γροθιά του και έφυγε φουριόζος συμβουλεύοντας τους μαλάκες παρευρισκόμενους να ψάξουν για καινούργια δουλειά, γιατί, αυτός, προσωπικά, θα φρόντιζε για την απόλυσή τους, αύριο το πρωί. Σταράτες κουβέντες, όσο να πεις.

Όντως, από το επόμενο πρωί, μας πήρε ο διάολος και μας σήκωσε. Ο αλλαγοφοβικός προϊστάμενος με ξέχεσε ευγενικά, επισημαίνοντας πως αυτός δεν ήξερε τίποτα επί του θέματος και πως η ευθύνη θα ήταν εξ ολοκλήρου δική μου. Οι συνάδελφοι με χτυπούσαν στην πλάτη και προσφέρονταν να κεράσουν το τελευταίο γεύμα του μελλοθανάτου. Μέχρι και η θεούσα με άφησε να καπνίσω στο κοινό μας γραφείο. Αυτό το τελευταίο ήταν πολύ κακό σημάδι.

Τότε αποφάσισα να κάνω την κίνησή μου. Πριν γελάσεις, θα πρέπει να σε προειδοποιήσω πως ήμουν νέος και άπειρος υπάλληλος. Δεν είχα πολύ καιρό στο Δημόσιο, έπεσα και πάνω στον οραματιστή, δεν θέλει πολύ ο άνθρωπος για να την ψωνίσει. Και να πιστέψει πως υπάρχει λογική στο Δημόσιο. Ότι η πιο συμφέρουσα πρόταση υλοποιείται. Ότι φροντίζουμε για το κοινό καλό. Γελάς; Καλά κάνεις.

Όπως και νάχει το πράγμα, αποφάσισα να μιλήσω στον Γενικό Γραμματέα μου. Καλός άνθρωπος ήταν (είχα ακούσει), προοδευτικός και πρώην πρύτανης Πανεπιστημίου. Δεν μπορεί, θα μας καταλάβαινε. Δεν μπορεί. Μπορεί;

Ο Γραμματέας με άκουσε προσεκτικά και με έχεσε πατόκορφα, αμέσως μετά. Τι για μετάθεση στο Σουφλί μου είπε, τι για αυτόματη μετατροπή μου σε κλητήρα, έκλεισε το λογύδριο με κάτι Χριστούς, Παναγίες και καντήλια τα οποία κατέβαιναν σε καταρρακτώδη ρυθμό –σαφής και ειλικρινής ο Γενικός. Και γενικώς και ειδικώς.

Έφυγα από το γραφείο του με την αποκρυσταλλωμένη άποψη πως είχα σβήσει πλέον από τον δημοσιοϋπαλληλικό χάρτη. Και την ουρά στα σκέλια, δεν χρειάζεται να το πω. Τις επόμενες μέρες έπαιξαν το ίδιο τραγούδι και στον Φίλιππο. Διευθυντής, Πρόεδρος, Γενικός Γραμματέας και πάλι πίσω. Κι αυτός κρατούσε τις υπογραφές των Προέδρων για τη συμμετοχή στην Κοινοπραξία και περίμενε να τελειώσει η μπόρα. Αμήχανος, ήσυχος, φοβισμένος, ενιότε μέχρι και αγανακτισμένος. Όχι πολύ –όχι όσο χρειαζόταν.

Δεν αργήσαμε να πάρουμε χαμπάρι ότι μας είχαν πετάξει στο λάκκο με τα κωλοδάχτυλα. Εμένα μου πήραν τους φακέλους και μου άλλαξαν τμήμα. Έβγαζα πλέον χρηματοδοτήσεις για πειραματικές εφαρμογές στη βιομηχανική παραγωγή. Τιμολόγια, εντάλματα, ισολογισμοί –μόνο οι μαύρες μανσέτες μου έλειπαν. Ο μαλακοφοβικός προϊστάμενος έκανε πως δεν με ξέρει. Φυσικά, στην καινούργια μου θέση δεν παρέλειψαν να με ρωτήσουν τι είχα σπουδάσει.

Ο Φίλιππος βρέθηκε με καινούργιο προϊστάμενο στο κεφάλι. Ένα μαλακιστήρι, σπουδαγμένο στην Αμερική, τσιράκι του διευθυντή. Υφιστάμενος του καινούργιου προϊσταμένου ο Φίλιπς με αρμοδιότητες μηδέν. Μόνο μια γλάστρα του άφησαν να ποτίζει, ήταν βλέπεις δώρο από τη Σουηδέζα που παρακολουθούσε αμήχανη την διαδραστική προβολή.

Οι βιβλιοθηκάριοι σκόρπισαν στην πρώτη ριπή του ανέμου –σα να λέμε στην πρώτη «αυστηρή προειδοποίηση από τους Προέδρους». Φρίκαραν οι άγιοι άνθρωποι οι Πρόεδροι -μέχρι χτες νόμιζαν πως ο θόρυβος στα υπόγεια γινόταν από ποντίκια. Και σήμερα βρέθηκαν μέλη Κοινοπραξίας, να δέχονται απειλητικά τηλεφωνήματα από Υπουργούς.

Ο διευθυντής του Φίλιππου βρήκε γρήγορα τη λύση. Η Κοινοπραξία θα γινόταν, αλλά θα αφορούσε έντυπα –χαρτί, όχι βάσεις δεδομένων και κολοκύθια με τη ρίγανη. Άντε να αγόραζαν και το περιεχόμενο σε CD, να τα έχουμε διπλά τα αντίτυπα, τι διάολο, στην ηλεκτρονική εποχή ζούμε. Και το Ίδρυμα θα είχε κυρίαρχο ρόλο. Ότι ήθελαν οι υπόλοιποι θα το αγόραζε αυτό. Μετά, θα τους το πουλούσε σε φωτοτυπίες. Μόνο που χρειαζόταν έξτρα χρηματοδότηση. Τους την έδωσαν για να μη φωνάζει. Κι ας εκτοξεύτηκε το κόστος σε τρελά ύψη. Λεφτά έφυγαν στον αέρα. Προϋπολογισμοί ξεχείλωσαν. Συγχρηματοδοτούμενα έργα γεννήθηκαν για να καλυφθούν οι ανύπαρκτες ανάγκες. Μπράβο ρε Φίλλιπα, γαμώ τις ιδέες είχες, το Ίδρυμα σε ευγνωμονεί.

Στους τρεις μήνες την έκανε ο Φίλιππος. Βρήκε θέση υπεύθυνου βιβλιοθήκης και εκπαιδευτικού υλικού στο Πανεπιστήμιο της Κύπρου, τράβηξε μια παραίτηση χορταστική σαν μακαρονάδα-έξτρα σάλτσα και την έκανε διακριτικά. Κανένα δεν χαιρέτησε, καμιά ειδοποίηση, από κάτι γνωστούς στο Ίδρυμα μάθαμε πως «Φίλιππος τέλος». Ο αέρας εξακολουθούσε να φυσάει, αλλά δεν υπήρχε τίποτα πλέον να παρασύρει. Προσεχώς νηνεμία.

Τον είδα άλλες δυο φορές τον Φίλιππο. Στο σπίτι του αναιδή βιβλιοθηκάριου που είχε κοντράρει τον extra large διευθυντή. Είμασταν λίγοι από τους παλιούς, ο Φίλιππος και η Σουηδέζα. Ο Φίλιππος μέσα στα σχέδια. Ανέλυε προοπτικές για τη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου, παρουσίαζε πλάνα, χρονοδιαγράμματα κατά ριπάς. Αλλά δεν ήταν ο παλιός Φίλιππος. Σκοτείνιαζε στο ξεκάρφωτο, μπέρδευε τα λόγια του –αυτός που πριν μιλούσε σε ρυθμό πολυβόλου. Η συνάντηση ξεστράτισε με την εμφάνιση του παραδοσιακού γαμωψάρου. Είχε πιάσει και η Σουηδέζα την γκρίνια, για την ξεραΐλα στο νησί και την αφόρητη ζέστη στην Κύπρο, υγρασία, σκατόκαιρος –δέντρα δεν υπάρχουν ούτε για δείγμα στη Λευκωσία. Άσε τις παρέες, άσε το τουπέ της πανεπιστημιακής κοινότητας, μέσα στα μέλια και τα σιρόπια η Σουηδέζα. Το διαλύσαμε στην πρώτη δικαιολογία.

Πέρασαν δυο χρόνια μέχρι να ξαναδώ τον Φίλιππο. Στα ξεκάρφωτα, όπως και την προηγούμενη φορά, οι δυο μας τώρα, όχι όπως την προηγούμενη φορά. Χάλια είχε γίνει ο Φίλιππος. Είχε ξεπεράσει το στάδιο «ελβετικός σουγιάς», η απόσταση μύτης-γονάτων μειωνόταν απειλητικά πλέον. «Έχει κάποια υγρασία στη Λευκωσία», δικαιολογήθηκε χαμογελώντας χαζά. Και η Σουηδέζα τέλος –βαρέθηκε η γυναίκα, την τσάκισε το κλίμα, την έπνιξε η σκόνη. Δεν είχε κι έναν άνθρωπο να μιλήσει, ο Φίλιπς πρωί πήγαινε στη δουλειά, πρωί γύριζε (μετά από δυο-τρεις μέρες). Από το σπίτι πέρναγε μόνο για μπάνιο και ύπνο. Πολύ μπάνιο ένεκα η υγρασία, λίγο ύπνο γιατί έτρεχαν οι υποχρεώσεις. Του άφησε δυο φάσκελα ζωγραφιστά παρέα με κάτι άει γαμήσου στα σουηδέζικα και εξαφανίστηκε, που λες, η γυναίκα.

«Και τώρα τι κάνουμε Φιλιππάκο;», ρώτησα αδειάζοντας κάποιο πλανόδιο καραφάκι τσίπουρου.

«Πάλι από την αρχή βρε, τι νόμισες; Είμαι σε συνεννόηση με τα ελληνικά πανεπιστήμια, αυτοί έχουν φτιάξει κοινοπραξία, όπως τη λέγαμε τότε, θα βάλω και την Κύπρο μέσα, οι εκδοτικοί δεν θα έχουν πρόβλημα, έχω κάνει διερευνητικές κινήσεις, κάτι νομικά μας μπερδεύουν, αλλά θα τα λύσουμε, μετά θα συστήσουμε…»

Έφυγα χωρίς να κοιτάξω πίσω. Είμαι σίγουρος ότι ο Φίλιππος ακόμα μιλάει. Μια ζωή να παλεύει για το αυτονόητο, ξενύχτια σε υπόγεια πολυτελών κτιρίων για σχέδια που θα γαμηθούν με την πρώτη ευκαιρία.

Αυτή είναι η ιστορία του Φίλιππου. Θα μπορούσε να την είχε γράψει ο Κάφκα, αλλά η επιστημονική φαντασία δεν ήταν της μόδας στην εποχή του. Μετά άρχισε η μαλακισμένη η αποκτήνωση.

Posted in: Ιστορίες του απέναντι τοίχου