Το κερδισμένο στοίχημα του Παναγιώτη

«Με την εκλογική μου κάρτα μπορώ αν θέλω να σκουπίζω τον κώλο μου. Την φορολογική μου δήλωση, όμως, την φυλάω σαν κόρη οφθαλμού. Γιατί αλλιώς θα μου σκίσουνε τον κώλο» Φίλιπ «Χόρνυ» Μάγιερ, σε μια Ολλανδία όπου η συγκατάθεση των πολιτών για την διαχείριση των φόρων έχει αντικαταστήσει όλα τα υπόλοιπα πολιτικά δικαιώματα.

Λίγο παραδίπλα, κάποια κρυμμένη περσόνα αγωνίζεται για το «Δημιουργικό Δικαίωμα» με κάθε μέσο. «Τέρμα οι χαριτωμενιές… έχουμε πόλεμο τώρα, εσείς κι εγώ, ΜΑΛΑΚΕΣ!» Κάρυ (από το ομώνυμο blog της).

Μια αμφιλεγόμενη οικονομολόγος υποστηρίζει ένα διαφορετικό αναδιανεμητικό σύστημα της περιουσίας όσων πεθαίνουν για να εξαλείψει τον παραλογισμό της υπερβολικής συσσώρευσης - «Αυτός που πιστεύει πως κατέχει κάτι έχει ήδη διαρρήξει τη σχέση του με την πραγματικότητα. Τα αντικείμενα επιζούν περισσότερο από τα πρόσωπα, και κάθε άνθρωπος που πένθησε ποτέ έχει με οδυνηρό τρόπο διδαχθεί αυτήν την αλήθεια. Τα γυαλιά του άντρα μου βρίσκονται ακόμα εκεί, αφημένα πάνω στο κομοδίνο…» Λουίζα Ντα Κόστα.

Στην Αγγλία οι πολιτικές δολοφονίες έχουν περάσει στη σφαίρα του συμβολισμού, στην Κύπρο ψηφίζουν στα σούπερ μάρκετ , ο Σάπιος Τζώνυ υλοποιείται φασματικά σε ένα δαιδαλώδες κτίριο …κι αυτές είναι μόνο λίγες από τις καταγραφές του Ντάντε Ράινχαρτ, (προϊστάμενου μελετητή μεταϋλικών στο Ινστιτούτο Έρευνας και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης) για το βιβλίο του με τίτλο «Γρήγορη Ματιά στην Αλλαγή της Οπτικής». Μιλάμε για μια μελλοντική κοινωνία όπου το θέμα της δημοκρατίας είναι σε διαρκή απαναπροσδιορισμό και μιλάμε για το βιβλίο του Παναγιώτη Κούστα με τίτλο «Έξι δισεκατομμύρια τρόποι ζωής». Και είναι φανερό ότι μιλάμε για «ένα βιβλίο μέσα σε ένα βιβλίο».

Ο Παναγιώτης είναι ο pikei –τον γνώρισα από κάποια σχόλια που άφηνε σε μερικά ποστ μου. Ευγενικό παιδί μου είχε φανεί. Φιλικός, ανεκτικός –ένας ακόμα ηρωικός τύπος που αντέχει να διαβάζει τις ακατάσχετες φλυαρίες μου.

Μια μέρα μου έστειλε κάποιο μέιλ, λέγοντάς μου πως έχει ετοιμάσει ένα βιβλίο, το οποίο βρίσκεται στο στάδιο της έκδοσης. Μου ζητούσε, αν είχα χρόνο, να του ρίξω μια ματιά και να του πω (κυρίως) αν εγώ, σαν αναγνώστης, θα έδινα χρήματα για να αγοράσω κάτι τέτοιο. Τον προειδοποίησα πως δεν είμαι καλό δείγμα αναγνώστη γιατί έχω εμμονές –άσχετες με την κεντρική ιδέα και τη δομή μιας ιστορίας που με προδιαθέτουν (θετικά ή αρνητικά). Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλοί καταξιωμένοι συγγραφείς στους οποίους θα έκανα ευχαρίστως μήνυση απαιτώντας «τα λεφτά μου πίσω» γιατί κάπου χρησιμοποίησαν έναν απαράδεκτο (κατά την μίζερη γνώμη μου) επιθετικό προσδιορισμό. Φτάνει να διαβάσω, για παράδειγμα, την έκφραση «το μεθυστικό άρωμα της νύχτας» ή κάποια παρόμοια συναισθηματική κοινοτυπία για να χάσω κάθε όρεξη προσέγγισης του θέματος που πραγματεύεται ο συγγραφέας. Του τα έγραψα αυτά, αλλά δεν πτοήθηκε.

Με κάτι τέτοια έρχομαι εκ προοιμίου σε δύσκολη θέση γιατί, όσο περίμενα το κείμενο του Παναγιώτη σκεφτόμουν τι δικαιολογίες θα του έλεγα αν δεν μου άρεσε. Μην ξεχνάς ότι ο άνθρωπος ετοιμαζόταν να εκδώσει –τι νόημα θα είχαν οι παρατηρήσεις μου, πέρα από το να του τσακίσουν το ηθικό; Άνοιξα το συνημμένο αρχείο μαγκωμένος.

Ξεκίνησα να διαβάζω με την αίσθηση –«ένα καλό κείμενο επιστημονικής φαντασίας, αλλά εμένα δεν με ενδιαφέρει η επιστημονική φαντασία». Η αίσθηση κράτησε περίπου μιάμιση σελίδα. Μετά πήγα το κείμενο μονορούφι κι όταν το τελείωσα, η Tomboy έκανε ακριβώς το ίδιο. Έγραψα στον Παναγιώτη –«δεν μπορώ να καταλάβω το βίτσιο σου! είσαι κανονικός συγγραφέας και μάλιστα ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟΣ συγγραφέας και σπαταλάς το χρόνο σου διαβάζοντας τις σαχλαμάρες μου; τι είναι αυτό –επαγγελματική διαστροφή;»

Θα κάνω μια προσπάθεια να απαριθμήσω όσα με εντυπωσίασαν στο βιβλίο του Παναγιώτη για να εξηγήσω τον θαυμασμό μου σχετικά με το βιβλίο του:

- Αντίθετα με την πλειοψηφία των ιστοριών επιστημονικής φαντασίας, δεν χάνεσαι μέσα σε εξεζητημένες περιγραφές τεχνολογικών επιτευγμάτων που κάνουν τους ανθρώπους να διακτινίζονται και τα νανοδιαστημόπλοια να ταξιδεύουν μέσω των αιμοφόρων αγγείων. Το μέλλον του Παναγιώτη είναι κοντινό και οι συμβάσεις ελάχιστες. Για την ακρίβεια υπάρχει μόνο μια σύμβαση –η κατάρρευση του κοινοβουλευτισμού όπως τον ξέρουμε σήμερα μέσα από μια γιγάντια αποχή των ψηφοφόρων. Μετά από αυτό, μπαίνουν σε λειτουργία οι μηχανισμοί ανάδρασης του συστήματος και τα αποτελέσματά τους είναι οι σπονδυλωτές ιστορίες του βιβλίου.

- Όποιος έχει προσπαθήσει να γράψει κάτι περισσότερο από κείμενα περιγραφής της σύγχρονης ελληνικής ματαιοδοξίας θα έχει σίγουρα αντιμετωπίσει το πρόβλημα της γλώσσας. Δεν μπορείς να γράψεις μελλοντολογικά κείμενα και ο κεντρικός ήρωας να λέγεται Βρασίδας! Δεν μπορείς να γράψεις νουάρ ιστορίες που διαδραματίζονται στο Λιόπεσι! Δεν μπορείς να βάλεις στο στόμα του ήρωα φράσεις της καθημερινότητας –η ελληνική καθημερινότητα είναι ξενέρωτη. Κι αν αλλάξεις το στυλ ακούγεσαι επιτηδευμένα εξωπραγματικός. Θα μπορούσα να συνεχίσω απαριθμώντας προβλήματα, αλλά δεν έχει καμιά σημασία. Γιατί ο Παναγιώτης δεν έχει τέτοια προβλήματα. Μπορεί να φτιάχνει ατμόσφαιρα τοποθετώντας τον κεντρικό ήρωα στη Γαύδο, απ΄όπου βιώνει εικονικά τα πρώτα βήματα του ανθρώπου στον πλανήτη Άρη. Μπορεί να χρησιμοποιεί κυπριακά ονόματα χωρίς να γίνεται αστείος, σε μια από τις καλύτερες ιστορίες του βιβλίου. Μπορεί να παίζει με τον Johnny Rotten και τον Nick Cave χωρίς να γίνεται παιδιάστικος. Δεν καταλαβαίνω πως το κάνει –αλλά το κάνει υπέροχα ο άτιμος!

- Υπάρχει μια στιλιστική διαφοροποίηση μεταξύ της αμερικάνικης και της ευρωπαϊκής κουλτούρας. Οι ευρωπαίοι είναι πιο διεισδυτικοί, πιο εγκεφαλικοί, περισσότερο αναλυτικοί –αλλά (και ίσως για όλα αυτά) περισσότερο κουραστικοί. Καλός είναι ο Ταρκόφσκι, ο Μπέργκμαν και Γκράχαμ Σουίφτ, αλλά προτιμώ τον Κόπολα, τον Πάρκερ και τον Π. Έβερετ. Από την άλλη πλευρά (του Ατλαντικού) βέβαια, οι αμερικάνοι είναι πιο άμεσοι, πιο εύπεπτοι, πιο περιπετειώδεις –αλλά (και, μάλλον για όλα αυτά) περισσότερο επιφανειακοί. Και φτάνουμε στην περίπτωση του Παναγιώτη που έχει το ίδιο καθαρή οπτική με την αμερικάνικη –αλλά προχωράει το θέμα του σε ευρωπαϊκά βάθη. Σαν πιτσιρίκος που παρατηρεί τα πάντα φορώντας γυαλιά με ακτίνες Χ!

- Ο Παναγιώτης ξέρει να φτιάχνει ένα συναρπαστικό τέλος για κάθε ιστορία του. Όποιος έχει προσπαθήσει να γράψει, γνωρίζει πως το τέλος είναι γαμημένα δύσκολο. Όποιος έχει διαβάσει Έλληνες (αλλά και πολλούς ξένους) συγγραφείς, θυμάται την απογοήτευση που ένιωσε στις τελευταίες γραμμές του βιβλίου –τη διαπίστωση «α, αυτό ήταν τελικά; δεν άξιζε τον κόπο». Καμιά σχέση όλα αυτά με το βιβλίο του Παναγιώτη! Μου το έστειλε με ένα καταπληκτικά κυκλικό τέλος, από αυτά που σε αφήνουν αποβλακωμένα ονειροπόλο περνώντας σου μια δυνατή εικόνα. Του το έγραψα –«το τέλος σου είναι φοβέρο!» «Σκοπεύω να το αλλάξω», μου απάντησε. «Κάτσε καλά μαλάκα –θα το γαμήσεις!» τον προειδοποίησα. Με αγνόησε. Καλά έκανε! Διάβασα το δεύτερο τέλος του –ήταν καλύτερο από το πρώτο!

Ο Παναγιώτης Κούστας είναι συγγραφέας ιστοριών επιστημονικής φαντασίας –πολλές από αυτές έχουν δημοσιευτεί ήδη. Ίσως κάποιοι να τον ξέρετε ήδη –εγώ δεν τον ήξερα. Δεν διαβάζω επιστημονική φαντασία –το έχω ξαναπεί. Αντιγράφω από τον επίλογο του βιβλίου του τα παρακάτω:

«Κρατάς ένα βιβλίο που έχει τελειώσει αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί. Από εμένα τέλειωσε. Το φαντάστηκα, το έγραψα, εσύ το διάβασες για να έχεις φτάσει εδώ, άρα μπορείς να το κρίνεις. Υπάρχουν όμως ακόμα μερικά πράγματα που θέλω να ξέρεις.

Το βιβλίο αυτό γράφτηκε με οργή και σχεδόν μονορούφι. Μέσα σε τέσσερις μήνες του 2007. Ξεκίνησε από την ιστορία της Σέριλ Αντονόφσκι. Και όλα τα υπόλοιπα μέρη του ακολούθησαν. Στο τέλος βρήκαν την θέση τους, και παρουσιάζονται εδώ με μια εσωτερική χρονολογική σειρά.

Ο Ντάντε Ράινχαρτ κι η αδερφή του η Λάρα υπάρχουν - στο δικό μου Σύμπαν - πριν από αυτό το βιβλίο. Είναι δύο από τους χαρακτήρες ενός μυθιστορήματος που ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί. Διεκδίκησαν να εμφανιστούν εδώ κι έτσι εμφανίζονται. Δεν με παίρνει να μην τα πηγαίνω καλά με τους ήρωές μου, ιδίως όσο τους χρειάζομαι.

Τώρα θα ξαναγυρίσω στην οργή. Μέσα στο 2007 είδα να συμβαίνουν ανήκουστα πράγματα στην Δημοκρατία της χώρας μου. Κάποιοι λένε πως συμβαίνουν εδώ και καιρό, μπορεί και να έχουν δίκιο, κι απλώς εγώ τώρα να ξύπνησα. Αλλά δεν θέλω να γυρίσω πλευρό και να ξαναπέσω για ύπνο.

Δεν είμαι πολιτικός επιστήμονας, ούτε κοινωνιολόγος, ούτε τίποτα άλλο σχετικό. Δεν ξέρω τίποτα για την Δημοκρατία περισσότερο από τον μέσο ευφυή άνθρωπο. Όλα αυτά νομίζω πως φαίνονται στο ψεύδος με το οποίο χειρίζομαι τα θεωρητικά κείμενα των ανύπαρκτων επιστημόνων του βιβλίου. Ελπίζω απλώς να σε πείθουν σε δραματουργική βάση. Δεν διεκδικώ πως έχω τις λύσεις, αν τις είχα δεν θα έκανα λογοτεχνία.

Αυτό που ξέρω βιωματικά, είναι πως ο κόσμος δεν είναι δεδομένος. Κι όταν κάποιος προσπαθεί να με ψήσει πως είναι, είτε θεωρητικά, είτε πρακτικά, κοιτάζω πάντοτε τα κίνητρά του. Στο κομμάτι που με αφορά, προτιμώ να διασκεδάσεις με κάτι αναληθοφανές που μπορεί να φωτίσει λίγο τα πράγματα, αντί για κάτι το ίδιο αναληθοφανές που θα τα σκοτεινιάσει κι άλλο.

Η πραγματικότητα δεν είναι στατική. Τουλάχιστον μέσα μου δεν ήταν ποτέ. Πάντοτε πίστευα πως είναι δυναμική. Και κάθε μικρή σκέψη ή κίνηση του καθενός μας δημιουργεί την Ιστορική Πραγματικότητα, αυτήν την μία και μόνη κοινή πραγματικότητα που θα βιώσουμε όλοι αύριο….

…. Ερχόμαστε λοιπόν σε σένα. Το βιβλίο αυτό θα ολοκληρωθεί μόνο αν καταφέρει να ανοίξει έναν διάλογο για την ουσία. Ουτοπία ή όχι, κάπου πρέπει να ξανασυζητήσουμε την Δημοκρατία. Για τον σκοπό αυτό το βιβλίο έχει αποκτήσει blog…. και δέχεται τα πάντα. Προτάσεις, απόψεις, διορθώσεις, παρατηρήσεις, σχόλια και αντιρρήσεις.

Θέλοντας να πριμοδοτήσουμε αυτόν τον διάλογο το βιβλίο αυτό θα υπάρξει και με την μορφή του ελεύθερου αντιτύπου. Μέρος των εκδόσεών του θα απελευθερώνεται, με μόνη παράκληση να μην σκλαβωθεί, σε διάφορα σημεία της χώρας. Στο blog του βιβλίου θα μπορείς να δεις πού και πότε απελευθερώνονται αντίτυπα.

Φυσικά μπορείς και εσύ να δανείσεις ή ακόμα και να απελευθερώσεις το αντίτυπό σου, αφού το διαβάσεις. Αν αποφασίσεις να το κάνεις, πρόσεξε μερικές παραμέτρους. Το βιβλίο περιέχει γλώσσα που κάποιοι μπορεί να θεωρήσουν προσβλητική, άρα δεν πρέπει να δωθεί, ούτε να φτάσει στα χέρια παιδιών. Αυτό αποκλείει το κλασσικό bookcrossing. Μια σχετικά ασφαλής λύση είναι κάποιος χώρος ενηλίκων (καφέ, μπαρ, σινεμά, φοιτητικές λέσχες, συνδικαλιστικές οργανώσεις, χαμαιτυπεία, φυλακές, δεξαμενές άντλησης πετρελαίου, κλπ). Αν αποφασίσεις να πραγματοποιήσεις μια απελευθέρωση, κοίταξε πρώτα σε παρακαλώ το αντίστοιχο τμήμα του blog.

Τέλος, μια ακόμη αναγνώριση που οφείλω. Το τμήμα που αφορά την Κύπρο, ελαφρά παραλλαγμένο, έχει δημοσιευθεί ξανά. Υπό τον τίτλο, «Τετάρτη Απόγευμα για Ψώνια» στο ένθετο περιοδικό κόμικς και επιστημονικής φαντασίας 9 της Ελευθεροτυπίας, ένα περιοδικό που ξαναγέννησε ουσιαστικά την συγγραφική μου ιδιότητα και με επανέφερε στην φυσική μου κλίση - τον χώρο της επιστημονικής φαντασίας - σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι της ζωής μου. Αυτοί που με γνωρίζουν προσωπικά μπορούν να το βεβαιώσουν, όσο για μένα δεν μπορώ να το ξεχάσω. Κανένα άλλο τμήμα αυτού του βιβλίου δεν έχει δημοσιευθεί αλλού.

Εδώ νομίζω πως μπορώ να σταματήσω. Να σε αφήσω να βγεις από τον απολύτως ψεύτικο κόσμο που δημιούργησα και να αντιμετωπίσεις τον πραγματικό. Κάποιος λογαριασμός θα περιμένει να πληρωθεί ή ακόμα και μια δόση της κάρτας ή του δανείου σου.

Αν την ώρα που θα περιμένεις στην ουρά, κάνεις κάποιες περίεργες σκέψεις κοιτάζοντας γύρω σου τον κόσμο, μην ανησυχήσεις. Συμβαίνει αυτό σε κάποιους αναγνώστες, το τσεκάρισα και με ένα φίλο ψυχολόγο, ισχυρίστηκε πως παραμένει σε κάποιους που το διάβασαν για λίγο, ένας αντίλαλος του βιβλίου. Σβήνει μόνος του, δεν απαιτείται φαρμακευτική ή άλλη αγωγή.

Αν επιμείνουν οι περίεργες σκέψεις σου όμως, έχεις μόνο μία λύση. Κάνε τις μία ή περισσότερες ιστορίες για την Δημοκρατία και στείλτες στην ηλεκτρονική διεύθυνση του βιβλίου…»

Ο Παναγιώτης κυκλοφόρησε το βιβλίο του την ημέρα της επετείου Αποκατάστασης της Δημοκρατίας, καθαρά συμβολικά. Είπα να γράψω τη γνώμη μου για το βιβλίο αυτό λίγο πριν τις εκλογές –καθόλου συμβολικά. Ποιες εκλογές τώρα; Το συγκεκριμένο κείμενο γράφεται κυρίως για να καλωσορίσει τον pikei στα «Καπέλα στα Φώτα». Και για να ξέρετε με ποιον έχετε να κάνετε.

Υ.Γ.: Η σελίδα του βιβλίου είναι εδώ

Posted in: Κολλήματα