"Έχουν κακούς σκοπούς"

Το πανάρχαιο τεστ προκειμένου να ξεσκεπάσεις έναν Ιησουίτη υπήρξε η ερώτηση σχετικά με το εάν «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» -γνωστό αυτό. Βέβαια, στο άκουσμα του προσδιορισμού «Ιησουίτης» στραβώνουν πολλά μούτρα –επειδή ο Ιησουιτισμός είναι συνώνυμος της υποκρισίας. Ακόμα πιο βέβαια, προκειμένου να παγιωθεί το αρνητικό στερεότυπο του Ιησουίτη, χρησιμοποιήθηκε αυτή ακριβώς η μέθοδος του «σκοπού που αγιάζει τα μέσα» -αποσιωπήθηκε δηλαδή το κομμάτι της ιστορίας που μνημόνευε την άνευ όρων αφοσίωση του συγκεκριμένου Τάγματος στον Παπισμό και υπερφωτίστηκαν τα (πλάγια) μέσα που χρησιμοποιούσαν οι συγκεκριμένοι φανατικοί προκειμένου να εκπληρώσουν τους σκοπούς τους. Με αυτό τον τρόπο, ένα Τάγμα φανατικών παρουσιάστηκε σαν μια ομάδα υποκριτών –πάει καλά....

Αν όμως ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα (κι αυτό το θυμούνται οι εκάστοτε ηττημένοι των κοινωνικών συγκρούσεων) –τότε μπορούμε να συμπεράνουμε οτι «τα μέσα αγιάζουν τον σκοπό»; Κάτσε να το δούμε αυτό, αλλά πρώτα ας ξεκαθαρίσω...

«Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», μόνο ΕΦΟΣΟΝ επιτευχθεί. Αλλιώς σου φορτώνουν ένα κάρο ταπεινά ελατήρια κι επιδιώξεις -βρίσκεσαι καπακοειδώς στο εδώλιο με την ρετσέτα του ανθρωπόμορφου κτήνους στο τσεπάκι επειδή τάιζες σοκολατάκια τις πάπιες στον Εθνικό Κήπο αδιαφορώντας για το κακό που κάνει η ζάχαρη στα ζώα –ζώο, ε ζώο! Δύο παραδείγματα:
1. Είσαι προπονητής και βγάζεις τη βεντέτα που περπατάει στο γήπεδο σαν Κοκκινοσκουφίτσα, βάζοντας στη θέση του φέρελπη νεανία ποδοσφαιριστή. Αν ο φέρελπης σκοράρει το νικητήριο γκολ –η διορατικότητά σου αποθεώνεται. Αν ο φέρελπης τα κάνει μαντάρα –κατηγορείσαι για υπέρμετρο εγωισμό ο οποίος δεν ανέχτηκε τη λατρεία του κόσμου προς τον Κοκκινοσκουφίτσα εξ ου και τον υπονόμευσες πούστικα.
2. Είσαι ο ΤσεΓκουεβάρας και, ως κομαντάντε, αποφασίζεις να αφήσεις τον πιτσιρικά αντάρτη της ομάδας σου χωρίς όπλο στην επικείμενη μάχη, επειδή το δικό του κάπου το έχασε απρόσεκτα. Αν κερδίσετε τη μάχη και σου΄ρθει ο πιτσιρικάς με καινούργιο τσίλικο όπλο το οποίο βούτηξε από τον εχθρό –αυτομάτως χαρακτηρίζεσαι εμπνευσμένος ηγέτης. Αν χάσετε τη μάχη και σου φέρουν τον πιτσιρικά στο ντορβά –είσαι ένας ακόμα παρανοϊκός δικτατορίσκος με μικροφαλία.

Και τελικά μην ξεχνάς πως, όσο οι Ιησουίτες του Ιγνάσιο Λιγιόλα έκαναν απανωτά χιτ στον πίνακα επιτυχιών της εποχής, ο Ιησουιτισμός ήταν κολακευτικός προσδιορισμός –κάτι σαν το σημερινό «Semper Fidelis» των βατραχομούρηδων για τους κατοίκους της Ηνωμενοπολιτιακής ενδοχώρας.

Επιστρέφω στην ερώτηση περί του αν «τα μέσα αγιάζουν τον σκοπό». Ας πούμε, θέλω να φάω τα λεφτά ευκολόπιστων συνανθρώπων μου κι έτσι να πλουτίσω. Δεν είναι κακός αυτός ο σκοπός; Απ΄όπου κι αν τον πιάσεις βρωμάει! Αν όμως εγώ βρω αυτόν τον καταπληκτικό τρόπο σύμφωνα με τον οποίο θα κάνω ευτυχισμένους τους ευκολόπιστους συναθρώπους μου; Αν τους απαλλάξω από τα άγχη, τις στεναχώριες και τη δυσκοιλιότητα –πως σου φαίνεται αυτό; Μήπως αγιάστηκε κάπως ο σκοπός μου; Σαφώς και όχι, θα απαντήσεις, καθότι παραμένεις βουτήχτρας, ψεύτης και απατεώνας. Ωραία!

Θα συμπεράνω λοιπόν οτι «τα μέσα αγιάζουν τον σκοπό», μόνο ΕΦΟΣΟΝ αυτός δεν επιτευχθεί. Αν δηλαδή δώσω χαρά και ευτυχία στους συνανθρώπους, αλλά στο τέλος (είτε επειδή την είδα απατεώνας ταινίας του Χόλυγουντ, είτε επειδή με πήραν πρέφα μέσω της αυτογνωσίας που τους παρείχα) εγώ δεν πάρω δεκάρα τσακιστή. Είμαστε σύμφωνοι; Δεν βλέπω γιατί όχι.

Τσάκω τώρα τα παραπάνω εργαλεία και πάμε να ξεκοιλιάσουμε ένα ζήτημα της σύγχρονης πραγματικότητας:

Είναι χρόνιος ο θαυμασμός των πιτσιρικάδων για τους διαβόητους παραβατικούς κι αυτό έχει την εξήγησή του. Διότι ο πιτσιρικάς αν δεν αμφισβητήσει τον «νόμο και την τάξη» πρέπει οι γονείς του να τον πάνε γραμμή στο πλησιέστερο ψυχιατρείο και να τον αφήσουν εκεί για πειραματόζωο. Φυσικά, το στερεότυπο του «αντισυμβατικού νέου» αντικαθίσταται με το εξίσου στερεότυπο του «συμβιβασμένου μεσήλικα», επειδή το πλησιέστερο ψυχιατρείο παραμονεύει και δεν κάνουν εκεί μέσα ηλικιακές διακρίσεις.

Να σημειωθεί πως, με το πέρασμα των χρόνων και την κυριαρχία της υπερκατανάλωσης, τα παραπάνω στερεότυπα μεταβλήθηκαν αισθητά και εξηγώ:

-Τις εποχές της ψωμόλυσσας που οι πιτσιρικάδες δεν είχαν ούτε δεύτερη τσίχλα να μασήσουν, ο μύθος του Ρομπέν των Δασών έκοβε εισιτήρια με το σκεπτικό οτι «ακόμα κι ένα μεταχειρισμένο, ‘αλλοτριωμένο’, σώβρακο είναι καλύτερο από το δικό μου το τρύπιο». Όταν όμως ήρθε η υπερκατοχή σαβούρας τα σώβρακα σταμάτησαν να προκαλούν δάκρυα ευγνωμοσύνης στους πιτσιρικάδες. Κι ο ρόλος του Ρομπέν θόλωσε κάπως –οι καινούργιοι Ρομπέν δεν μοίραζαν πλέον απτά καρβέλια ψωμί, αλλά χτυπούσαν κατευθείαν «το σύστημα». Πως; Γιατί; Με τι; Γενικά ρε παιδί μου!

-Η εποχή της υπερκατανάλωσης ήρθε αγκαζέ με την υπερχρέωση και λογιστικά υπεύθυνος για τα οικονομικά της «Οικογένειας Ο.Ε.» είναι μονίμως κάποιος «συμβιβασμένος μεσήλικας». Αυτός που αντιπαθούσε παλιότερα τους κλέφτες επειδή ένα ρημαδοαυτοκίνητο είχε αξιωθεί ν΄αγοράσει κι αν το έχανε –χέσε μέσα. Αυτός λοιπόν τώρα καλοβλέπει τους σύγχρονους Ρομπέν των Δασών που χτυπάνε «το σύστημα», επειδή «μπορεί να σπάσει ο διάολος το ποδάρι του και στην επόμενη μπούκα σε τράπεζα να μπουρλοτιάσουν η βάση δεδομένων και να διαγραφούν τα χρέη μου». Το σύστημα γενικά ρε παιδί μου!

Τουτέστιν είμαστε πολλοί αυτοί που συμπαθούμε τους παραβατικούς πλέον –αρκεί βέβαια να μην παραβούν το νόμο πάνω μας. Επειδή τότε υπεισέρχεται, ας πούμε, ο καταραμένος υποκειμενισμός και θολώνει η περίφημη αντικειμενική μας κρίση –κατάλαβες;

Κι ανάλογα με την κοσμοθεωρία μας, εφαρμόζουμε κάποιο από τα παραπάνω δυο αξιώματα για να «αγιάσουμε» τη δράση των παραβατικών (με τις σχετικές επεξηγήσεις μου, μην το ξεχάσεις!)

Αν, ας πούμε, εγώ είμαι δεξιόστροφος και διαβάσω περί της παραβατικής συμπεριφοράς του επιτυχημένου επιχειρηματία ονόματι Βούτακα, θα αποφανθώ: «εφόσον είχεν θάρρος ο άθρωπος δεν τρέχει τίποτις δηλαδή –κάντο κι εσύ άμα μπορείς, αλλά δε μπορείς, γι΄αυτό μια ζωή θα μείνεις τσανακογλύφτης!» Αυτό στην περίπτωση όπου ο Βούτακας θα καταλήξει επιτυχημένος επιχειρηματίας (ο σκοπός αγιάζει τα μέσα) βεβαίως! Επειδή, άμα τον βουτήξουνε τον Βούτακα στην πρώτη μπούκα που θα κάνει σε βίλα στο Ψυχικό, θα αγανακτήσω: «εχτέλεσις τους χρειάζεται σε κάτι τοιούτους –σήμερα μπαίνουν στας βίλας, αύριο θα μπουν και στα δικά μας σπίτια!»

Αν τώρα είμαι αριστερόστροφος και διαβάσω περί της συλλήψεως ληστού, θα αποφανθώ: «κι εσύ δεν θα λήστευες μια τράπεζα αν ήσουνα αόρατος;» Άμα τον πιάσουν τον ληστή (τα μέσα αγιάζουν τον σκοπό) –έτσι; Επειδή, άμα δεν τον πιάσουν και επενδύσει τα κλεμμένα από την τράπεζα σε καμιά επιχείρηση εισαγωγών –εξαγωγών θα διαδηλώσω εξοργισμένος: «κάτω οι αιμορουφήχτρες, κάτω το κεφάλαιο!»

Λοιπόν –καιρός να αφήσουμε στην άκρη την Ιησουίτικη βρωμοπαγίδα, επειδή νομίζω οτι αυτό το τρυκ περί σκοπού και μέσων το έφτιαξαν οι ίδιοι οι Ιησουίτες για να ξεφορτωθούν τους ενοχλητικούς και να δουλεύουν με την ησυχία τους. Γιατί ο σκοπός και τα μέσα είναι κολοκύθια με τη ρίγανη –όπως κολοκύθια με τη ρίγανη είναι και κάθε προσπάθεια να αποφανθείς για μια κοινωνική ενέργεια ξεκομμένη από το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο παρατηρήθηκε.

Ξέρουμε (αυτό έλειπε άλλωστε!) οτι τα αίτια της παραβατικότητας είναι αμιγώς κοινωνικά. Ο παραβατικός ωθείται στην πράξη του είτε από την ανάγκη της επιβίωσης (με λένε Γιάννη Αγιάννη και βούτηξα μια φραντζόλα επειδή πεινούσα), είτε από την ανάγκη της εκπλήρωσης πλαστών αναγκών κοινωνικής ανέλιξης.

Ξέρουμε (ή μήπως όχι;) οτι η παραβατικότητα ενισχύει την κρατική δομή εφόσον:
1. Ο «κινγκ σάιζ» παραβατικός δεν αμφισβητεί την κυρίαρχη τάξη, απλώς προσπαθεί να εισχωρήσει σε αυτή με ριφιφί.
2. Η ύπαρξη του «φτωχοδιάβολου» παραβατικού δικαιολογεί την ύπαρξη των κατασταλτικών μηχανισμών (αστυνομία, δικαστήρια) στα μάτια των πολιτών και φέρνει έξτρα κέρδη στις εταιρείες πώλησης ασφάλειας (θωρακισμού σπιτιών, σεκιούριτι, συναγερμών κ.λ.π.)

Γνωρίζουμε τέλος (κι ας προτιμούμε να το αγνοούμε) οτι η παραβατικότητα αποτελεί συνεκτικό παράγοντα ομαδοποίησης και, άρα, διαφοροποίησης από τις υπόλοιπες (ας τις πούμε) «κοινωνικές τάξεις». Η «κάστα των παραβατικών» έχει δική της συνοχή, δικό της ηθικό κώδικα και δικό της αξιακό σύστημα. Η συγκεκριμένη κάστα μπορεί να συμπορευτεί (ατομικά ή/και ομαδικά) με τους κεφαλαιοκράτες όταν τα συμφέροντά τους συναντιούνται αλλά δύσκολα θα αφομοιωθεί πλήρως από αυτούς. Η συγκεκριμένη κάστα μπορεί να συμπορευτεί (κυρίως σε ατομικό επίπεδο) με τους «αντισυμβατικούς» όταν το συμφέρον το απαιτεί, αλλά η συγκεκριμένη συμπόρευση θα είναι, χρονικά, περιορισμένη και θα καθορίζεται από την αποτυχία του εγχειρήματος. Στην επόμενη «πετυχημένη μπάζα» ο παραβατικός θα πάρει τα λεφτά και θα τρέξει. Κι αλίμονο αν κανένας ηλίθιος προσπαθήσει να του σταθεί εμπόδιο!

Έχω μεγαλώσει με τις Αμερικάνικες ταινίες αποθέωσης της ατομικής πρωτοβουλίας. Έχω μεγαλώσει με τις ταινίες όπου ο ήρωας και ο αντι-ήρωας είναι υπεράνθρωποι.
Λατρεύω το «Μπόνι και Κλάιντ», το «Δημόσιος Κίνδυνος», την «Τρομερή Συμμορία» -έχω ξεκοκαλίσει το βιβλίο του Ζακ Μεσρίν, τα κόμιξ της Μάρβελ και τις περιπέτειες του «Λωποδύτη Φάντασμα». Όταν ήμουνα πιτσιρικάς η ομάδα μου στο Σουμπούτεο ήταν η Νότιγχαμ Φόρεστ επειδή μου θύμιζε τον Ρομπέν των Δασών.

Αλλά όταν θέλω να διαβάσω σχετικά με τις κοινωνικές θεωρίες δεν ξεφυλλίζω ούτε τον Πρίτσερ, ούτε τον Κάπτεν Αμέρικα, ούτε κάποιο βιβλίο του Ντάσιελ Χάμετ –εντάξει; Για τον ίδιο ακριβώς λόγο που δεν θεωρώ νίκη της κοινωνικής επανάστασης τα τρία γκολ που έριξε μέσα στη Βρέμη ο Ολυμπιακός πριν δυο χρόνια.

Τα θυμήθηκα όλα αυτά από μια κουβέντα που είχα τώρα τελευταία και είπα να τα σημειώσω επειδή φοβήθηκα οτι, έτσι όπως πάει το πράγμα, θα ξεχάσω και πως με λένε –κάποια αδυναμία συγκέντρωσης, αν με καταλαβαίνεις....

Posted in: Συμβαίνουν κι αυτά