"Καλή πιτυρίδα σύντροφοι!"

Ρε, άντε γαμηθείτε πια…  Και η γελοιότητα έχει τα όριά της νομίζω! Και η βλακεία επίσης –μπορεί να αναπτύσσεται ασύστολα, αλλά κάπου, κάποτε, δεν γίνεται –θα βρει τοίχο! Θα σκάσει πάνω του σα ζαλισμένος μπάμπουρας –απαίσιο θέαμα όπως και να το κάνεις…

Αναφέρομαι σε κάτι ντοκυμαντέρ που έτυχε να δω χτες βράδυ στην ΕΤ1 –έχασα το φως μου στην κυριολεξία. Farewell comrades! ήταν ο τίτλος του πρώτου ντοκυμαντέρ, Heaven on Earth: The rise and fall of socialism, ο τίτλος του δεύτερου –τα ρίξανε καπάκι για να μην πάρουμε ανάσα από τη μαζεμένη προπαγάνδα. Εξηγούμαι.

Στο πρώτο ντοκυμαντέρ έδειχναν τα τελευταία χρόνια πριν την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, έκατσα ο αδαής να δω και να μάθω. Και είδα κι έμαθα οτι όσο κι αν θέλει η πουτάνα να κρυφτεί, η χαρά δεν την αφήνει. Δείχνανε, που λες, σκηνές από τους μποϊκοταρισμένους (λόγω της εισβολής των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν) Ολυμπιακούς Αγώνες του 1980 στη Μόσχα. Από τη μια οι αγώνες, από την άλλη τα αεροπλάνα των Σοβιετικών που φέρνανε πίσω φέρετρα. Μπράβο τους και μαγκιά τους κι επί Γης ειρήνη αδερφάκι! Τι το θέλανε όμως να πουν οτι οι Σοβιετικοί ανησυχούσαν για την επέκταση των ισλαμιστών στα σύνορά τους εξ ου και έκαναν την εισβολή; Μήπως για τον ίδιο λόγο (και χωρίς να συνορεύουν μάλιστα) δεν εισέβαλαν αργότερα και οι Αμερικάνοι; Μήπως η ισλαμική απειλή (η όποια ισλαμική απειλή) δεν έχει γίνει τσιχλόφουσκα στο στόμα κάθε εθνικιστή τη σήμερον ημέρα; Δηλαδή τι μας λέτε –οτι οι Σοβιετικοί ήταν διορατικοί τότε και κακώς διαμαρτυρόταν ο κόσμος;

Δείχνανε την εξέγερση στην Πολωνία και την «Αλληλεγγύη» του Βαλέσα και μιλούσαν κάτι τύποι από το συνδικάτο που λέγανε οτι αφορμή της εξέγερσής τους ήταν μια ομιλία του Πάπα στη Βαρσοβία. Ωραία –αλλά αυτό δεν έλεγαν και οι Σοβιετικοί τότε; Οτι σκοτεινές δυνάμεις, το Βατικανό, ήταν πίσω από την εξέγερση –τι έγινε τώρα δηλαδή; Θάβουμε τους Σοβιετικούς δικαιώνοντάς τους;

Εντάξει –κάτι χιούμορ του τύπου «ο Μπρέζνιεφ είχε ξεμωραθεί και διάβασε ένα απόρρητο έγγραφο σε ομιλία του» δεν θα τα σχολιάσω, κι εμείς άλλωστε, το ’80, ξεμωραμένο λέγαμε τον Μπρέζνιεφ. Αλλά όταν θέλεις να το αποδείξεις ρε φίλε, βάλτον να κάνει μαλακίες, μη μου τον δείχνεις σε μονταρισμένα πλάνα την ώρα που ετοιμάζεται να μιλήσει στην τηλεόραση και ρωτάει πού να κοιτάζει και πώς να στέκεται! Ή απέδειξε τη θέση σου κανονικά ή χέστο, δε σε θέλει φιλαράκο…

Και ήρθε το δεύτερο ντοκυμαντέρ, αυτό το περί σοσιαλισμού, να με αποτελειώσει. Έμαθα λοιπόν οτι ο άνθρωπος που ανακάλυψε τον σοσιαλισμό ήταν ο Ρόμπερτ Όουεν που έφυγε από την Αγγλία για να στήσει ένα χωριό ονόματι Νέα Αρμονία στις ΗΠΑ το 1814! Εγώ, θα την πω την αμαρτία μου, αυτόν τον Όουεν δεν τον θυμόμουν –κάτι θυμόμουν περί Μάικλ Όουεν αλλά σοσιαλιστή δεν τον λες τον κοντό! Ήξερα όμως οτι οι πρώτες κουβέντες περί σοσιαλισμού γίνονται από τον Σαιν Σιμόν και τον Φουριέ και η θεωρία πατάει στα πόδια της όταν έρχεται ο Προυντόν με τον Μαρξ. Για τους φωστήρες του ντοκυμαντέρ οι ουτοπικοί σοσιαλιστές δεν υπάρχουν ούτε και αναφέρονται! Πάνε κατευθείαν στο πείραμα του Όουεν γιατί είναι πονηρά άτομα και θέλουν να αποδείξουν οτι, εξ αρχής, η εφαρμογή του σοσιαλισμού απέτυχε! «Δε βαριέσαι», σκέφτηκα αν και είχα αρχίσει να βαριέμαι, «ας δούμε παρακάτω». Κι έτσι κατάπια το τσαχπίνικο τσιτάτο του γιου του Όουεν (τώρα, γιατί αυτός θεωρήθηκε αυθεντία από τους υπεύθυνους του ντοκυμαντέρ –δεν το κατάλαβα) περί του ότι: «αν θεσπίσεις ίση αμοιβή για όλες τις εργασίες τότε διώχνεις τους καλούς και κρατάς τους τεμπέληδες». Μέγιστη παπαριά η οποία βεβαίως δεν έχει σχέση με την σοσιαλιστική θέση «από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του».

Παρακάτω έφαγα στη μάπα το κουτσομπολιό σχετικά με το πόσο πλούσιος ήταν ο Ένγκελς, πόσα έκανε για τον Μαρξ τα οποία προσμετρήθηκαν στον Κάρολο –κουτσομπολιό γενικώς, απ΄αυτά που τα αμερικανοειδή ντοκυμαντέρ ειδικεύονται, ονομάζοντάς τα «προσέγγιση της ανθρώπινης πλευράς του αντικειμένου». Τα πανηγύρι όμως άρχισε αμέσως μετά! Όπου εμφανίστηκε καθηγηταράς επιστήμων (Καναδός μάλλον) ο οποίος εξήγησε οτι η μαρξιστική θεωρία είχε λάθος –γιατί; Επειδή με το πέρασμα 30 χρόνων από τη στιγμή που διατυπώθηκε «οι εργάτες ούτε φτωχότεροι γίνονταν, ούτε έδειχναν διάθεση να επαναστατήσουν»! Μαστούρωσα μιλάμε! Πρώτη φορά στη ζωή μου άκουσα το επιχείρημα οτι μια κοινωνική θεωρία είναι λανθασμένη επειδή δεν εφαρμόστηκε στην τριακονταετία. Κάτι το οποίο δεν ισχύει ούτε για το φάρμακο που θεραπεύει την ποδάγρα, θα έπρεπε να ισχύσει για τη μαρξιστική θεωρία!

Και η συνέχεια του ντοκυμαντέρ με αποζημίωσε –επειδή είχα αγωνία που το πάει μ΄αυτό το σενάριο ο καλλιτέχνης. «Δυο δρόμοι ανοίγονταν πλέον, είτε θα επιλεγόταν η άποψη οτι προσπαθούμε να καλυτερέψουμε τις συνθήκες ζωής των εργατών κι ας μην γίνει η επανάσταση, είτε θα επιλεγόταν η άποψη οτι η επανάσταση πρέπει να γίνει άσχετα με το τι πιστεύουν οι εργάτες. Δυο διαφορετικοί άνθρωποι ακολούθησαν αυτές τις δυο διαφορετικές απόψεις». Και οι άνθρωποι ήταν ο Μπερνστάϊν και ο Λένιν. Ο πρώτος θεμελίωσε, ας πούμε, αυτό που σήμερα γνωρίζουμε σαν συνδικαλιστικό κίνημα κι ο δεύτερος έκανε επανάσταση –ναι, αλλά πώς; «Στο όνομα των εργατών»! Έφτιαξε, λέει, μια ομάδα επαγγελματιών επαναστατών και ανέλαβε να καθαρίσει για πάρτη τού προλεταριάτου –κάτι σαν 17 Νοέμβρη στο πιο αποτελεσματικό, ας πούμε! Και κοίτα να δεις που καθάρισε με την ομάδα του –μόνοι κόντρα σε μια από τις ισχυρότερες στρατιωτικές δυνάμεις του κόσμου, κατάφεραν να ανατρέψουν τον Τσάρο! Πόσο καράτε πρέπει να γνώριζε ο Λένιν δηλαδή…

Στη συνέχεια το ντοκυμαντέρ το έριχνε στη φρικώδη περιγραφή των κομμουνιστικών εγκλημάτων βάζοντας μαζί τον Λένιν και τον Στάλιν (λες και συγκυβερνούσαν), εξήγησε οτι για πρώτη φορά, παγκοσμίως, στη Σοβιετική Ένωση εμφανίστηκαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης (α ρε Αδόλφε –κρυφολενίνα ήσουν τελικά!), έδειξε εικόνες με σκελετωμένα νεκρά παιδιά λόγω της πείνας που έφερε η Οκτωβριανή επανάσταση (καθότι πριν τρώγανε όλοι με χρυσά κουτάλια) κι αυτό ήταν!

Ουτοπικός σοσιαλισμός –μια θεωρία η οποία το μόνο που έκανε ήταν να στήνει στρατόπεδα συγκέντρωσης και να εξοντώνει αντιφρονούντες! Οκτωβριανή επανάσταση –ένα γεγονός το οποίο οφειλόταν σε μια συμμορία τρομοκρατών!

Λέω τώρα… ή μάλλον, ας ξεκινήσουμε από την ουτοπία του σοσιαλισμού κι ας αφήσουμε τον Κορνήλιο να το διατυπώσει πληρέστερα:

«Κυνηγώ τάχα τη χίμαιρα να θέλω να εξαλείψω την τραγική πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης; Μου φαίνεται μάλλον πως θέλω να εξαλείψω απ΄αυτήν το μελόδραμα, την ψεύτικη τραγωδία –αυτήν όπου η καταστροφή επέρχεται χωρίς αναγκαιότητα, όπου όλα θα συνέβαιναν διαφορετικά, αν μονάχα τα πρόσωπα ήξεραν ή έκαναν αυτό ή εκείνο. Το να πεθαίνουν της πείνας οι άνθρωποι στις Ινδίες, ενώ στην Αμερική και στην Ευρώπη οι κυβερνήσεις βάζουν πρόστιμα στους γεωργούς που παράγουν «υπερβολικά» -είναι μια μακάβρια φάρσα, είναι ένα γκραν γκινιόλ, όπου τα πτώματα και ο πόνος είναι πραγματικά. Δεν είναι τραγωδία, δεν υπάρχει σ΄αυτό τίποτα το αναπόφευκτο. Και αν η ανθρωπότητα εξαφανισθεί μια μέρα κάτω από τις υδρογονοβόμβες, αρνούμαι να το ονομάσω αυτό τραγωδία, το ονομάζω μαλακία. Θέλω την κατάργηση του Παλιάτσου και της μεταμόρφωσης των ανθρώπων σε νευρόσπαστα από άλλα νευρόσπαστα που τους «κυβερνούν». Όταν ένας νευρωτικός επαναλαμβάνει για εικοστή φορά την ίδια συμπεριφορά αποτυχίας, αναπαράγοντας για τον εαυτό του και για τους δικούς του τον ίδιο τύπο δυστυχίας, το να τον βοηθήσεις να το ξεπεράσει αυτό, σημαίνει να εξαλείψεις από τη ζωή του τη χονδροειδή φάρσα, όχι την τραγωδία: σημαίνει να του επιτρέψεις ν’αντικρίσει επί τέλους τα πραγματικά προβλήματα της ζωής του και ότι τραγικό μπορεί να περιέχουν, που η νεύρωσή του είχε για λειτουργία εν μέρει να εκφράζει και κυρίως να καλύπτει.» («Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας» Κορνήλιος Καστοριάδης). Αυτά περί σοσιαλιστικής ουτοπίας.

Λέω επίσης οτι οι θεωρίες συνωμοσιών και τρομοκρατών που καταλαμβάνουν την εξουσία είναι γοητευτικές για ταινίες του Χόλυγουντ αλλά δεν σχετίζονται με την πραγματικότητα. Ο Λένιν, ο Τρότσκυ και οι υπόλοιποι δεν ανέτρεψαν τον Τσάρο από μόνοι τους –στηρίχτηκαν σε ένα κίνημα απεγνωσμένων και εξαθλιωμένων αγροτών κατά κύριο λόγο. Κι εκεί ακριβώς ήταν η διαφοροποίησή τους με τη μαρξιστική θεωρία (όχι στις βλακείες που υποστηρίζουν οι καθηγητάδες του ντοκυμαντέρ). Επειδή ο Μαρξ θεωρούσε οτι τα στάδια εξέλιξης της ανθρώπινης κοινωνίας είναι αναπόφευκτα –όπως από τη δουλοκτησία περάσαμε στη φεουδαρχία κι από εκεί στον καπιταλισμό, έτσι αναπόφευκτα θα περνούσαμε και στον κομμουνισμό. Ποιο ήταν το πρόβλημα της Ρωσίας; Οτι βρισκόταν ακόμα στη φεουδαρχία –δεν είχε περάσει στον καπιταλισμό, δεν υπήρχε κυρίαρχη βιομηχανική. Άρα, ούτε και εργάτες συνειδητοποιημένοι κι έτοιμοι να επαναστατήσουν (όπως συνέβαινε στη Γερμανία ας πούμε, όπου οι εργάτες κάθε άλλο παρά απρόθυμοι έδειχναν και οι αυτοκρατορικές δυνάμεις μακέλευαν ή φυλάκιζαν ασύστολα κόσμο). Τι υπήρχε σε πλειοψηφία στη Ρωσία; Ακτήμονες αγρότες. Ε, σ΄αυτούς στηρίχτηκε η επανάσταση κι αυτοί την έφεραν σε πέρας. Βέβαια, δυστυχώς, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, ο Μαρξ δεν έκανε λάθος για τα κοινωνικά στάδια οργάνωσης, ούτε για το οτι αυτά ήταν απαραίτητα. Γι΄αυτό (κατά κύριο λόγο) πήγε κατά διαβόλου η Σοβιετική Ένωση. Πάντως, στο ερώτημα: «τι να κάνουμε –να περιμένουμε να έρθει ο καπιταλισμός για να τον ανατρέψουμε ή να επαναστατήσουμε από τώρα;» που έθεσαν εν πολλοίς οι μπολσεβίκοι δεν νομίζω οτι κανένας λογικός άνθρωπος θα απαντούσε: «να περιμένετε».

Κι αφού τα είπα όλα αυτά, θα απορήσω: ποιος Γκαιμπελίδης επέλεξε τα ντοκυμαντέρ για να προβληθούν στην κρατική τηλεόραση; Εντάξει, για την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης να δεχτώ οτι αυτό βρήκαν –καλό τούς φάνηκε, τόσο τούς έκοβε –αυτό πήραν. Για τον ρημάδη τον σοσιαλισμό δεν έχουν ακούσει περί ευρωπαϊκής πανεπιστημιακής παράδοσης; Περί εδρών μαρξιστικών σπουδών σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, περί ινστιτούτων, περί μελετητών της σοσιαλιστικής θεωρίας… Πήγαν και βρήκαν Καναδούς να τους μιλήσουν για σοσιαλισμό και μαρξισμό, αν έχεις το θεό σου! Σα να κάνεις δηλαδή ντοκυμαντέρ για το ποδόσφαιρο και να το γυρνάς στη Γροιλανδία θεωρώντας μάλιστα οτι η ομαδάρα ονόματι Β67 υπήρξε σημαντική για το άθλημα παγκοσμίως!

Παλιότερα, θυμάμαι, έβαζα τα κρατικά για να ακούσω καμιά είδηση της προκοπής, για να δω κάνα ντοκυμαντέρ βαρβάτο σαν αυτά του ΕΞΑΝΤΑ ή του BBC, για να παρακολουθήσω κάποια εκπομπή περί τέχνης ή επιστήμης. Τώρα έχω ήδη κόψει τις ειδήσεις γιατί απλώς διαβάζουν τις ανακοινώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου και οι δημοσιογράφοι το έχουν γυρίσει σε στυλάκι ΥΕΝΕΔ. Αν είναι τα ντοκυμαντέρ που θα προβάλλουν τα κρατικά κανάλια να βγαίνουν από τη ντουλάπα της Σάρα Πάλιν, λέω να τα κόψω κι αυτά. Πριν δω κανένα αριστούργημα για την «αγιότητα της αγέννητης ζωής» και κόψω τις φλέβες μου δηλαδή…

Posted in: Συμβαίνουν κι αυτά